میدان سرخ مسکو؛ تلفیقی از تاریخ و هنر و استراتژی نظامی

– سرنوشت میدان سرخ در قرن پانزدهم و شانزدهم

در دوران حکومت «ایوان سوم» ملقب به ایوان کبیر، یعنی بین سال‌های ۱۴۴۰ تا ۱۵۰۵ میلادی، کاخ‌ها، برج‌ها و کلیساهای جدیدی در اطراف کاخ کرملین ساخته شد. در سال ۱۵۰۹ میلادی بود که یک تغییر اساسی در میدان سرخ داده شد. یک معمار ایتالیایی به‌ اسم «آلویسیو نیو» به‌دستور «ایوان کبیر»، خندق الویزوف را ساخت.

با ساخت خندق، کاخ کرملین به یک جزیره تبدیل شد؛ چون در ضلع‌های دیگر این کاخ، ۲ رودخانه مهم مسکو یعنی رودخانه نگلینایا و مسکوا قرار داشت که کاخ را ‌نفوذناپذیر می‌کرد؛ البته بعدها خندق را پُر کردند و سنگ‌فرش کردند.

نزدیک دروازه وسکرسنسکی، گودالی ساختند که محل نگهداری ببرها و شیرها بود. این ببرها و شیرها هدیه‌ای از طرف پادشاهان شرق به تزار روسیه بودند. جالب اینکه در همین گودال، مجرایی ساخته بودند که محل نگهداری از فیل تزار روسیه بود.

در دوران «ایوان چهارم» همان «ایوان مخوف»، یعنی بین سال‌های ۱۵۳۰ تا ۱۵۸۴ میلادی، تحولات زیادی در میدان سرخ مسکو رخ داد. بعد از آتش‌سوزی بزرگی که در سال ۱۵۴۷ اتفاق افتاد، به‌دستور ایوان چهارم، همه مغازه‌های چوبی در ضلع شرقی میدان سروسامان پیدا کرد.

در همین سال‌ها بود که کلیسای جامع سنت باسیل ساخته شد. در آن زمان هنوز سقف‌های هرمی یا گنبدهای زیبای کاخ کرملین را نساخته بودند. در سال ۱۵۹۵ میلادی، ساختمان‌های اطراف میدان بازسازی شد و سکویی برای صدور فرمان‌های تزار ساخته شد که به آن سکوی لوبنوی مستو (Lobnoye Mesto) می‌گفتند.

– سرنوشت میدان سرخ در قرن هفدهم

در ابتدای قرن هفدهم میلادی، میدان سرخ مسکو به محلی برای تبادل اخبارهای مختلف و حتی شایعه‌ها تبدیل شد. اگر کسی می‌خواست از اخبار دست‌اول مطلع شود، شال‌وکلاه می‌کرد و روانه میدان می‌شد.

بین سال‌های ۱۶۲۴ تا ۱۶۲۵ میلادی بود که برای اولین‌بار سقف‌هایی به‌شکل مخروط (شبیه به چادر) روی برج «اسپاسکایا» قرار دادند. معماری که این سبک سقف‌ها را پیشنهاد داد «کریستوفر گالووی» بود که وظیفه‌اش طراحی برج ساعت جدید بود. در اواسط قرن هفدهم میلادی، عقابی دوسر که طلاکاری شده بود، روی برج ساعت قرار دادند و بعد از آن میدان سرخ روسیه به Krasivaya شهرت پیدا کرد که در زبان روسی به ‌معنای «زیبا» است.

بین سال‌های ۱۶۵۴ تا ۱۶۶۷ بود که روسیه یک جنگ طولانی ۱۳ساله را با لهستان داشت؛ چون لهستان از نظر اقتصادی آن‌قدرها قدرتمند نبود، نمی‌توانست به‌ این جنگ طولانی و فرسایشی ادامه دهد. همین موضوع منجر به بستن قراردادی شد که در آن مناطقی استراتژیک مثل کیِف به روسیه اضافه شدند. پایان جنگ، آغازی برای تبدیل روسیه به ابرقدرتی در اروپای شرقی بود. وقتی جنگ تمام شد، میدان سرخ مسکو به مرکز تجاری مهمی تبدیل شده بود.

– سرنوشت میدان سرخ در قرن هجدهم

در سال ۱۷۰۲ میلادی بود که اولین تئاتر عمومی روسیه در کنار دروازه‌ای به‌ اسم «نیکولسکی» ساخته شد. این ساختمان تا قبل از آتش‌سوزی سال ۱۷۳۷ هم پابرجا بود. در دوران سلطنت «کاترین کبیر»، ساختمان‌های اطراف میدان سرخ مسکو پیشرفت‌های چشمگیری داشت. در سال ۱۷۷۵ میلادی اولین دانشگاه مسکو در نزدیکی میدان سرخ روسیه تاسیس شد.

– سرنوشت میدان سرخ در قرن نوزدهم

میدان سرخ مسکو صحنه اعدام، تظاهرات، شورش، رژه و سخنرانی بوده است. شاید خیلی از مردم روسیه یادشان نباشد؛ اما همان‌طور که اشاره کردیم، در گذشته‌های دور خندقی بود که میدان را از کاخ کرملین جدا می‌کرد. تقریبا در سال ۱۸۰۴ بود که به درخواست بعضی از بازرگانان، این خندق را پُر و بعد سنگ‌فرش کردند؛ البته بخشی از خندق پُرشده را در سال ۱۹۱۳ درخت‌کاری کردند.

بخش بزرگی از تغییرات میدان سرخ مسکو به بعد از آتش‌سوزی‌های سال ۱۸۱۲ و حمله ناپلئون برمی‌گردد. موزه تاریخی دولتی که بین سال‌های ۱۸۷۵ تا ۱۸۸۳ ساخته شده، در انتهای شمالی میدان قرار دارد. درست روبه‌روی آن، در انتهای بخش جنوبی، کلیسای جامع ۹ برجی سنت ریحان مقدس قرار گرفته که بعضی از مردم روسیه به آن «کلیسای شفاعت» هم می‌گویند.

بین سال‌های ۱۸۸۸ تا ۱۸۹۳ میلادی ساختمان‌های جدیدی در اطراف میدان سرخ روسیه ساخته شد. به‌نوعی جای ساختمان‌های قدیمی را گرفتند؛ ازجمله این ساختمان‌ها می‌توانم به اولین فروشگاه بزرگ مسکو اشاره کنم. در حدود سال ۱۸۹۲ میلادی بود که میدان سرخ مسکو را با فانوس‌های برقی روشن کردند و این آغازی برای خودنمایی میدان شد.

– سرنوشت میدان سرخ در قرن بیست و بیست‌ویک

در این دوران هم میدان سرخ مسکو اهمیت خود را حفظ کرد. مقبره لنین در نزدیکی دیوار کرملین ساخته شد و میدان را به مرکز ایدئولوژیک مسکو تبدیل کرد. میدان حکم صحنه‌ای برای رژه‌های نظامی را داشت و کلیسای جامع کازان و کلیسای کوچک Tverskaya با دروازه‌ رستاخیز تخریب شد تا جا برای وسایل‌ نقلیه سنگین مانند تانک‌ها و خودروهای بزرگی باز شود که وسایل جنگی را حمل می‌کردند.

بعد از فروپاشی شوروی دوباره این ساختمان‌ها را ساختند. برنامه‌ها برای تخریب بخش‌های دیگر مانند GUM (یک فروشگاه بزرگ زیبا و مشهور جهانی) و کلیسای جامع سنت باسیل به‌ نتیجه نرسید. در سال ۱۹۰۹ میلادی، اولین تراموا از میان میدان عبور کرد. در دورانی که اتحاد جماهیر شوروی حکمرانی می‌کرد، باز هم میدان سرخ مسکو منطقه‌ای استراتژیک در روسیه بود.

دولت رژه‌های نظامی را از سال ۱۹۱۹ به‌عنوان ویترینی از نمایش قدرت به‌شدت شروع کرد و مقبره لنین هم از سال ۱۹۲۴ به‌بعد به بخشی مهم از میدان سرخ تبدیل شد. این مقبره به‌نوعی به جایگاه اشخاص سرشناس تبدیل شده بود. در سال ۱۹۴۱ میلادی، یکی از رژه‌های نظامی میدان سرخ مسکو زمانی اجرا شد که شهر مسکو را نیروهای آلمانی محاصره کرده بودند.

این اولین رژه تاریخی از زمان تولد میدان سرخ بود. دومین رژه تاریخی در سال ۱۹۴۵ انجام شد که در آن پرچم‌های ارتش آلمان که شکست‌ خورده بود، به پای مقبره لنین انداخته شد. در حدود سال ۱۹۶۳ میلادی، یک گروه از دانشجویان آفریقایی برای اعتراض به‌ قتل «ادموند آسار آدو» دانشجوی پزشکی، در میدان سرخ مسکو تظاهرات کردند. این اولین اعتراض سیاسی بود که بعد از سال ۱۹۲۰ میلادی انجام شد.

یک اتفاق باورنکردنی در سال ۱۹۸۷ در میدان سرخ مسکو رخ داد. یک هوانورد آماتور آلمانی به‌ اسم ماتیس روست، به‌طور غیرقانونی در نزدیکی میدان سرخ فرود آمد. اینکه چطور یک پسر ۱۹ساله موفق شده بود، از سیستم دفاعی شوروی عبور کند، عجیب بود و هنوز یک راز باقی مانده است. این پرواز و فرود نشان داد که سیستم دفاعی شوروی آن‌قدرها که خودشان به آن افتخار می‌کردند، قدرتمند نبود.

میدان سرخ مسکو در طول دوره‌های تاریخی مختلف مکانی برای برگزاری مراسم‌ها و جشن‌ها بود؛ برای ‌مثال در جشن سال نو میلادی سال‌های ۲۰۰۶ تا ۲۰۰۸ در میدان پیست اسکی راه‌اندازی کردند. در همان دوران بود که با ممنوع‌شدن اجرای گروه «بیلتزها» به دستور دولت شوروی، «پل مک کارتنی» توانست لحظه‌ای تاریخی در میدان سرخ بسازد.

علت نام‌گذاری میدان سرخ مسکو

بسیاری از مردم روسیه و البته مردم جهان نمی‌دانند که نام میدان سرخ مسکو هیچ‌ ارتباطی با کمونیسم و شوروی ندارد. طبق بعضی از اسناد موجود، اولین نام میدان سرخ، «Velikey Torg» به‌ معنای «بازار بزرگ» بود. علت آن ‌هم بازاری بود که برای تجارت در این منطقه راه‌اندازی شده بود.

میدان‌های اصلی شهرهای روسیه، مانند میدان‌های سوزدال، یلتس و پرسلاوول-زالسکی، اغلب Krasnaya Plishchad یا «میدان زیبا» نامیده می‌شود. ازنظر باستانی، کلمه روسی «красная» به‌ معنای «زیبا» بود؛ اما در‌ حال ‌حاضر به ‌معنای «قرمز» است که کلمه فعلی «زیبا» یا همان « красивая (‘krasivaya’)» از آن مشتق شده است. در مسکو، میدان سرخ در ابتدا منطقه کوچکی بین کلیسای جامع سنت باسیل، برج اسپاسکایا و کاخ کرملین و سکوی منادی لوبنویه مستو را توصیف می‌کرد.

تزار الکسی میخائیلوویچ رسما این اسم را گسترش داد تا کل میدان را در بر بگیرد که قبلا پوژار (Pozhar) به معنای «محل سوخته» یا «آتش‌سوزی بزرگ» نامیده می‌شد که نشان‌دهنده ساختمان‌های قبلی است که در این مکان قرار داشتند و سوخته بودند.

داستان این‌ نامگذاری از آنجا شروع شد که قبل از قرن ۱۶ و ۱۷ میلادی، بازاری که در میدان قرار داشت و شامل نیمکت‌های چوبی و چادرهای پارچه‌ای بود که نه‌تنها به‌راحتی آتش می‌گرفت؛ بلکه آتش را گسترش هم می‌داد.

همین ‌موضوع باعث شد تا میدان سرخ مسکو را برای مدتی با اسم Pozhar صدا کنند که در زبان روسی به معنای «آتش‌سوزی» یا به معنای «زمین‌ خالی بعد از آتش‌سوزی» است. اسم «میدان سرخ مسکو» برای اولین‌بار در اسنادی دیده شده که به اواسط قرن هفدهم میلادی یعنی در دوران سلطنت «پیتر کبیر» برمی‌گردد.

در سال ۱۶۵۸ میلادی بود که «تزار الکسیس» دستوری صادر کرد تا اسم بعضی از خیابان‌ها و میدان‌های مسکو را تغییر دهند؛ اما از میان این همه میدان، اسم میدان سرخ که به آن Pozhar می‌گفتند، به ‌قوت خود باقی ماند.

در سال ۱۶۶۱ میلادی، «سرخ» رسما به‌ اسم عمومی و جایگزین اسم قبلی تبدیل شد. بعضی از تاریخ‌نگارها می‌گویند که این اسم را از روی پلکان بنای سرخ برداشته‌اند. این پلکان، به سالن پذیرایی و ضیافت‌های تزار روسیه می‌رسید. جالب است که رنگ سرخ به‌عنوان رنگی سنتی برای حکومت و قدرت تزار روسیه شناخته می‌شد. به‌ همین‌ دلیل خیلی از مردم روسیه و جهان فکر می‌کردند که اسم میدان از اینجا آمده است.

دیوارهای اتاق تزار کاملا قرمز بود و ایوان سرخ همان‌جایی بود که تزار فرمان‌های خود را به گوش مردم می‌رساند و به آن‌ها ابلاغ می‌کرد. تزار در رویدادهای مذهبی و عمومی از این ایوان سرخ بیرون می‌آمد و برای مردم روسیه سخنرانی می‌کرد. شاید به‌‌دلیل استفاده از رنگ قرمز در این بخش‌ها باشد که نام میدان را «سرخ» گذاشته‌اند.

جاهای دیدنی اطراف میدان سرخ مسکو

شاید باید گفت که اول جاهای دیدنی اطراف میدان سرخ مسکو شکل گرفته‌ است که خود عاملی شده، برای تولد میدان سرخ مسکو. بنابراین اگر برای سفر به روسیه چمدان می‌بندید، باید اول سری به میدان سرخ و جاهای دیدنی اطراف آن بزنید.

– کلیسای میدان سرخ مسکو

کلیسای میدان سرخ مسکو یا همان کلیسای جامع سنت باسیل، از مهم‌ترین نمادهای تاریخ معماری در شهر مسکو است؛ البته خیلی از مردم این کلیسا را با اسم «کلیسای جامع شفاعت مریم مقدس» و «کلیسای جامع واسیلی متبرک» هم می‌شناسند.

این کلیسای زیبا و شگفت‌انگیز در قرن شانزدهم میلادی ساخته شد که به‌نوعی کلیسای ارتدوکس روسی است. ارتفاع بنا حدود ۶۵ متر است و برای حدود ۳۹ سال به‌عنوان بلندترین ساختمان در شهر مسکو فخرفروشی می‌کرد. در سال ۱۶۰۰ میلادی بود که برج ناقوس را ساختند که ارتفاعی حدود ۸۱ متر داشت و از زمان به‌بعد، کلیسای میدان سرخ مسکو دیگر بلندترین بنای میدان نبود.

بعضی از مورخان می‌گویند که کلیسای سنت باسیل بین سال‌های ۱۵۵۵ تا ۱۵۶۱ میلادی به‌دست ۲ معمار شناخته‌شده روسی، یعنی «ایوان بارما» و «پستنیک یاکوولف» ساخته شده است؛ اما بعضی دیگر می‌گویند که طراحان اصلی بنای این کلیسا در اصل معماران ایتالیایی بودند. یک افسانه ترسناک می‌گوید، برای اینکه این معمارهای ایتالیایی نتوانند شبیه به ساختمان کلیسا را در جای دیگری بسازند، به‌دست ایوان مخوف کور شدند.

عبادتگاه شفاعت کلیسا را در سال ۱۵۵۸ و روی آرامگاه قدیس «واسیلی» ساختند که بعدها به «ریحان متبرک» مشهور شد. این قدیس به دزدی از ثروتمندان و بخشش بین فقرا شهرت داشت؛ البته بعضی این قدیس را به‌دلیل نترسیدن از تزار روسیه، «احمق مقدس» هم نامیدند.

در قرن شانزدهم و هفدهم میلادی، زمانی‌که کلیسا به نمادی از شهر آسمانی روی زمین تبدیل شد، کلیسای سنت باسیل شهرت پیدا کرد. این کلیسا ۹ گنبد و ۲ گلدسته و ۱۰ عبادتگاه کوچک دارد. عبادتگاه‌ها را از سال ۱۹۲۹ به کلیسا اضافه کردند.

بعضی از اسناد نشان می‌دهد که کلیسای میدان سرخ مسکو اول مثل رنگ‌ سنگ‌های کاخ کرملین سفید بوده و گنبدهایی طلایی داشته است؛ اما در قرن هفدهم بود که با الهام‌گرفتن از آیات کتاب «مکاشفه یوحنا»، گنبدهای آن را تغییر دادند و به‌شکلی که امروز می‌بینید، رنگ‌آمیزی شد. کلیسا در آتش‌سوزی سال ۱۷۳۷ آسیب دید و در قرن هجدهم بازسازی آن تمام شد. این کلیسا در سال ۱۹۹۰ همراه با میدان سرخ مسکو در فهرست میراث جهانی یونسکو قرار گرفت.

– کاخ کرملین مسکو

کاخ کرملین را خیلی‌ها به‌عنوان قلب مسکو می‌شناسند. این کاخ یکی از مهم‌ترین نمادهای اقتدار و قدرت روسیه در مسکو است. کاخ کرملین در گذشته‌های دور محلی برای اقامت تزارهای روسیه، خانواده سلطنتی و امپراطورها بود. از سال ۱۹۹۱ بود که این کاخ به اقامتگاه رسمی رئیس‌جمهور روسیه تبدیل شد.

بنای کاخ کرملین در سال ۱۱۵۶ میلادی در زمینی که به شاهزادگان بزرگ روس تعلق داشت؛ یعنی روی تپه بوروویتسکی ساخته شد. این کاخ در شرق میدان سرخ مسکو و نزدیک به باغ الکساندر قرار گرفته و ۴ دروازه و گذرگاه مخفی دارد که به رودخانه مسکو می‌رسد.

برای ساخت کاخ کرملین، ساختما‌ن‌هایی مثل کاخ باروک و کلیسای سنت جان باپتیست را تخریب کردند تا قبل از قرن چهاردهم، بنای کاخ چوبی بود و چون بخش زیادی از آن در اثر آتش‌سوزی بزرگ از بین رفته بود، آن را دوباره با سنگ‌های سفید ساختند. در همین موقع بود که اتاق‌های جدید، کلیسا و چند صومعه به آن اضافه شد.

در قرن پانزدهم و با برکناری مغول‌ها، ایوان سوم دوباره قدرت گرفت و با دعوت از معماران ایتالیایی سروشکلی تازه به کاخ کرملین داد که از میدان سرخ مسکو دیدنی است. ۲ معمار به‌ اسم‌های «پیترو آنتونیو سولاری» و «مارکو روفو» مسئولیت بازسازی کاخ را قبول کردند و در همین دوران بود که دیوارهای آجری کاخ و ۲۰ برج جدید ساخته شد.

کاخ کرملین بین سال‌های ۱۶۱۰ تا ۱۶۱۲ به تصرف لهستانی‌ها درآمد. در سال ۱۶۲۰ کاخ کرملین اهمیت قبلی خود را از دست داد؛ اما تا سال ۱۷۱۲ همچنان از آن به‌عنوان مرکز حکومت روسیه استفاده می‌شد.

در سال ۱۸۱۲ میلادی بود که با قدرت‌گرفتن ناپلئون، بخشی از بنای این کاح نزدیک میدان سرخ مسکو تخریب شد. بعد از اینکه در سال ۱۹۱۷ بلشویک‌ها قدرت گرفتند، کاخ کرملین مقر حکومت شوروی و لنین شد. در همین دوران بخش‌هایی از کلیسا و صومعه‌های کاخ تخریب شد.

نکته مهم اینکه، دیدارهای رسمی در کاخ کرملین در ۵ تالار به‌ اسم‌های «جرجیوسکی»، «الکساندر نوسکی»، «قدیس ولادیمیر»، «قدیس اندریاس» و «قدیس کاترین» برگزار می‌شود.

– موزه تاریخی دولت

موزه تاریخی دولت در انتهای شمالی میدان سرخ مسکو قرار دارد. این موزه بین سال‌های ۱۸۷۵ تا ۱۸۸۳ میلادی ساخته شده و بزرگ‌ترین گنجینه ملی و آثار تاریخی روسیه را در دل خود جای داده است.

ساختمان موزه خود به‌عنوان یک اثر تاریخی شناخته می‌شود که معماری منحصربه‌فردی دارد. دیوارهای موزه مثل دیوارهای کاخ کرملین با آجرهای قرمز ساخته شده‌ است. برج‌های موزه هم فضای معماری قرون‌ وسطایی را برای گردشگران تداعی می‌کند.

موزه به‌دستور الکساندر دوم ساخته و در سال ۱۸۸۳ میلادی در زمان تاج‌گذاری الکساندر سوم افتتاح شد. در موزه تاریخی دولت روسیه حدود چهارونیم میلیون قطعه از فرهنگ و تاریخ روسیه نگهداری می‌شود که قدمت برخی از آن‌ها به زمان باستان برمی‌گردد.

یکی از بخش‌های جذاب موزه حوالی میدان سرخ مسکو شجره‌نامه حاکمان روسیه است که می‌توانید در آن پرتره همه تزارها و شاهزاده‌های روس را ببینید. یکی دیگر از بخش‌های موزه، مربوط به معرفی قبیله‌های اسلاوی شرقی از قرن یازدهم تا سیزدهم است که در آن لباس‌ها و زیورآلات آن‌ها نمایش داده شده است.

در موزه نمایشگاه‌های مختلفی برگزار می‌شود که یکی از آن‌ها نمایشگاه «بت‌پرستی در روسیه، مسیحیت در بیزانس» است. در این نمایشگاه انواع طلسم‌ها و تصاویر بت‌ها و بت‌پرستان که روی سنگ حک شده‌ است، نمایش داده می‌شود.

از دیگر نمایشگاه‌های مهم موزه دولت روسیه نزدیک میدان سرخ مسکو می‌توان به نمایشگاه دائمی «آثار تاریخ دولت روسیه» اشاره کرد. در این نمایشگاه دائمی آثاری مثل نقشه‌کشی، حکاکی‌ها، پرتره‌ها، نسخه‌های خطی، سلاح‌های قدیمی، لباس‌ها، آثار هنری و … به نمایش گذاشته می‌شود. بخش زیادی از این اشیا و آثار تاریخی را خاندان رومانوف و بعضی از شاهزاده‌های روسی به موزه اهدا کرده‌اند.

– دروازه ایبرین

دروازه ایبرین در شمال غربی میدان سرخ روسیه قرار دارد. این دروازه را با اسم‌های دیگری مثل «دروازه رستاخیز»یا «دروازه وسکرسنسکی» هم می‌شناسند. دروازه ایبرین در سال ۱۵۳۵ میلادی و با هدف بازسازی دیوارهای برج با آجر ساخته شد. این دروازه درنزدیکی منطقه تجاری مسکو در قرن ۱۶ و ۱۷ میلادی، یعنی «کیتای گورود» قرار دارد که در سال ۱۵۳۰ میلادی با ۱۳ برج و دیواری بلند آن را احاطه کرده است.

وقتی در سال ۱۶۸۰ می‌خواستند، دروازه ایبرین را بازسازی کنند، در راهروهای دروازه، اتاق‌هایی ۲طبقه طراحی شد که روی آن‌ها سقف‌های شیاردار ۸ضلعی مانند برج کرملین ساختند. در سال ۱۷۳۱ اتاق‌های بالایی دروازه به‌صورت مشترک و به‌عنوان ضرابخانه و داروخانه مرکزی استفاده می‌شد.

بعد از اینکه دانشگاه مسکو تاسیس شد، مطبوعات دانشگاه به‌ این اتاق‌ها منتقل شد و تا اواخر قرن ۱۸ همین‌جا ماندند. با گذشت سال‌ها، دیوارهای اطراف «کیتای گورود» ریختند و از بین ۶ دروازه‌ای که در قدیم وجود داشت، فقط دروازه ایبرین یا دروازه رستاخیز باقی ماند.

در سال ۱۹۳۱ میلادی، کلیسایی که در کنار دروازه ایبرین ساخته شده بود و همین‌طور دروازه را رژیم شوروی تخریب کردند تا جا برای عبور وسایل ‌نقلیه سنگین رژه‌های نظامی باز شود. در سال ۱۹۹۵، دوباره دروازه را ساختند که شباهت زیادی به دروازه قدیمی دارد. دروازه ایبرین حالا ۲ برج ۸ضلعی قرمزرنگ دوقلو دارد که بالای آن‌ها مناره‌هایی سبزرنگ قرار دارد.

– لوبنوی مستو

لوبنوی مستو درست روبه‌روی کلیسای سنت باسیل نزدیک میدان سرخ مسکو قرار گرفته است. این بنای تاریخی یک سکوی سنگی سفید رنگ دایره‌ای‌شکل است که ۱۳ متر طول دارد. اسم این سکو را از روی ۲ واژه روسی «Lob» به معنای «پیشانی» یا «ساحل رودخانه شیب‌دار» و «Mesto» به معنای «مکان» گرفته‌ است.

سکوی لوبنوی مستو در سال ۱۵۳۰ میلادی و به‌عنوان محلی برای اعلام فرمان‌های تزار روسیه و انجام بعضی از مراسم‌های مذهبی ساخته شد. اولین‌بار هم در سال ۱۵۴۷ بود که ایوان مخوف برای سخنرانی عمومی برای شهروندان روس از آن استفاده کرد. بعضی از مردم روسیه تصور می‌کردند که از این سکو برای اجرای فرمان‌های اعدام استفاده می‌شده؛ اما هیچ‌وقت چنین اتفاقی نیفتاد.

بیشتر اعدام‌ها در فضایی به‌ اسم Vasilevsky Spusk در قسمت پشتی کلیسای سنت باسیل انجام می‌شد. فقط یک‌ بار در سال ۱۶۹۸ در نزدیکی سکو داربست‌هایی گذاشتند تا بتوانند ۱۰۰ نفر از سربازان گارد سلطنتی را که شورش کرده بودند، اعدام کنند.

یکی از دلایلی که باعث شهرت سکوی لوبنوی مستو نزدیک میدان سرخ مسکو شد، تاثیر موقعیت آن در اجرای مراسم آیینی «بازگشت پیروزمندانه عیسی به اورشلیم» در روز «یکشنبه نخل» بود. این مراسم را در روز یکشنبه قبل از عید پاک برگزار می‌کردند و ورود عیسی مسیح را به‌صورت نمادین بازسازی می‌کردند.

کنار سکوی لوبنوی مستو نزدیک میدان سرخ مسکو بنای یادبود ۲ قهرمان ملی روسیه ساخته شده که درواقع رویدادهای سال ۱۶۱۲ میلادی را روایت می‌کند. این ۲ قهرمان، یعنی «کوزما مینین» و «دیمیتری پوژارسکی» برای دفاع از کشور روسیه در مقابل نیروهای مهاجم لهستانی ایستادگی کردند. شاهزاده پوژارسکی هم برای اعلام آزادی مسکو از دست اشغالگران از سکو بالا رفت.

– کلیسای کازان مسکو

کلیسای کازان مسکو در قسمت شمال‌غربی میدان سرخ قرار دارد. این کلیسا در سال ۱۶۱۲ میلادی در جشنی که برای باز‌پس‌گرفتن مسکو از دست اشغالگران لهستانی برگزار شده بود، ساخته شد. ساختمان کلیسا مثل خیلی از بناهای دیگر میدان، اول با چوب ساخته شد؛ اما بعد از آتش‌سوزی بزرگ، آن را با آجر بازسازی کردند.

کلیسای کازان مسکو یکی از مهم‌ترین بناهای میدان سرخ مسکو است و هر سال در سالگرد آزادسازی شهر مسکو و اخراج اشغالگران لهستانی، رژه‌ای رسمی و باشکوه با حضور تزار روسیه و پاتریارک (اسقف اعظم کلیسای ارتدوکس روسیه) در نزدیکی آن برگزار می‌شد.

کلیسا در قرن هفدهم گسترش پیدا کرده و یک ورودی و برج ناقوس به ساختمان اصلی اضافه شد. بعد از قرن‌ها و در سال ۱۹۳۶ میلادی، استالین تصمیم گرفت تا کلیساهای میدان سرخ مسکو را تخریب کند. او تصور می‌کرد که بنای این کلیساها مانعی برای برگزاری رژه‌های بزرگ نظامی و جشن‌های کارگری است.

به ‌همین دلیل او دستور تخریب کلیسای جامع کازان مسکو و دیگر بناهای تاریخ دور میدان سرخ مسکو را صادر کرد. در این بین، کلیسای سنت باسیل جان سالم به ‌در برد؛ اما بقیه بناها تخریب شد. بعد از سقوط اتحاد جماهیر شوروی و در حدود سال ۱۹۱۳، بنای کلیسای کازان دوباره ساخته شد و معماران تلاش کردند تا به آن معماری اصیل و قدیمی بنای قبلی کلیسا پایبند بمانند. در ساخت بنای این کلیسا نزدیک میدان سرخ مسکو از رنگ‌های متضادی استفاده شده است؛ برای ‌مثال، نمای بیرونی کلیسا را از آجرهای قرمز با تزیینات سبز، سفید و طلایی ساخته‌اند.

در فضای داخلی کلیسا هم می‌توانید نقاشی‌های تاریخی خارق‌العاده‌ای را ببینید. آن گنبدهای پیازی‌شکل کوچک، صلیب‌ها و طاق‌های منحنی‌شکل، به‌خوبی توانسته ظاهری منحصربه‌فرد به کلیسا دهد.

– مقبره لنین

مقبره لنین در قسمت غرب میدان سرخ مسکو قرار دارد. این مقبره یکی از نمادین‌ترین بناها در روسیه است؛ چون بخشی مهم از تحولات تاریخی روسیه از زمان فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی در سال ۱۹۹۱ را نشان می‌دهد.

«ولادیمیر ایلیچ اولیانوف لنین» اولین رهبر شوروی بود که در سال ۱۹۲۴ میلادی و در ۸۵سالگی فوت کرد. جالب اینکه، جسد لنین بعد از گذشت حدود ۹۰ سال هنوز هم در تابوتی روباز در مرکز مسکو و در مقبره لنین قرار دارد. لنین وصیت کرده‌ بود که پس از مرگش او را در کنار مادرش در قبرستانی در «پتروگراد» دفن کنند؛ اما بعد از مرگش، نظرات مختلفی بین سران کشور شکل گرفت، اینکه او را دقیقا کجا دفن کنند.

همسر لنین با مومیایی‌کردن او مخالف بود؛ اما استالین موفق شد نظر خود را تحمیل کند. این‌طور بود که بدن مومیایی‌شده لنین در آرامگاهی روباز نزدیک میدان سرخ مسکو قرار گرفت. بعضی از اسناد نشان می‌دهد که دولت روسیه بعد از مرگ لنین بیشتر از ۱۰.۰۰۰ تلگراف از مردم روسیه دریافت کرده که خواسته‌اند، پیکر رهبر بزرگ آن‌ها برای نسل‌های آینده حفظ شود.

مقبره لنین را شخصی به‌ اسم «الکسی ویکتوروویچ شوچوسف» در سال ۱۹۳۰ ساخت. جالب اینکه روی بدن بی‌جان لنین نوری تابیده می‌شود تا چهره او را زنده نشان دهد؛ اما‌ به‌هرحال دمای اتاق معمولا روی ۱۶ درجه سانتی‌گراد با رطوبت ۸۰ تا ۹۰ درصد نگه‌ داشته می‌شود. بدن لنین، هفته‌ای یک‌ بار با مواد سفیدکننده ملایم شست‌وشو داده می‌شود. هدف از این‌کار مبارزه با قارچ‌ها و کپک‌های بدرنگ است.

هر ۱۸ ماه یک ‌بار هم بدن لنین را به‌مدت ۳۰ روز در محلول شیمیایی شامل گلیسرول و پتاسیم حمام می‌کنند. در همین مدت، لباس‌های او شسته و اتوکشی می‌شود؛ البته کت‌وشلوار او هر ۳ سال یک‌ بار عوض خواهد شد. این عجیب‌ترین شیوه برای نگهداری و حفظ یک رهبر است.

توصیه‌هایی برای سفر به یادماندنی در میدان سرخ مسکو

• بیشتر جاذبه‌های دیدنی اطراف میدان سرخ مسکو از ساعت ۹ یا ۱۰ به‌بعد شروع به فعالیت می‌کنند؛ بنابراین بهتر است از این ساعت به‌بعد برای بازدید اقدام کنید؛
• برای ورود به بعضی از ساختمان‌ها و بناها باید بلیط خریداری کنید، پس در صورت لزوم با خودتان وجه نقد داشته باشید؛
• مسکو شهری بسیار سرد در پاییز و زمستان است و حتی ممکن است در بهار و تابستان نیز خنک‌تر از آن چیزی باشد که تصور می‌کنید؛ پس با خودتان لباس گرم ببرید؛
• در بسیاری از ساختمان‌ها و بناهای مهم اطراف میدان سرخ، عکس‌برداری ممنوع است؛پس به این قانون احترام بگذارید تا دچار دردسر نشوید؛
• ورود به میدان سرخ مسکو در برخی از روزهای سال مثل مراسم سال نو میلادی نیاز به خرید بلیط دارد تا اجازه ورود داشته باشید؛ پس برای اینکه وقتتان تلف نشود، از قبل برای این کار هماهنگی لازم را انجام دهید.

میدان سرخ، مرکز معماری مسکو

انگار کسی در آن سرمای استخوان‌سوز روسیه، سیلی محکمی به صورت مهم‌ترین میدان مسکو زده‌ است که اسم آن را میدان سرخ مسکو گذاشته‌اند. این میدان به‌مرورزمان شکل گرفته و حالا به مرکز دایره‌ای تبدیل شده که سبک معماری شهر مسکو را تشکیل داده است. میدان سرخ مسکو از قرن‌های پیش، اتفاقات تاریخی مهمی را به ‌چشم خودش دیده و برای همین هم حالا یکی از مهم‌ترین جاهای دیدنی روسیه است. اگر دلتان سفر به یک تاریخ ۱۰۰۰ساله را می‌خواهد، میدان سرخ انتخابی فوق‌العاده است.