به گزارش تسریر به نقل از سلام نو، این خانه در زمان سلطنت قاجاریه محل سکونت لاری های مهاجری بود که حدود ۲۷۰ سال پیش برای تجارت به شهر یزد مهاجرت کرده بودند و تا اواخر دوران پهلوی نیز محلی برای سکونت اعیان و اشرافیان بود. خانه لاری‌ها در سال ۱۳۶۳ توسط میراث فرهنگی خریداری شد و با همت این سازمان بخش‌های آسیب دیده مورد بازسازی قرا گرفت. اکنون امروزه علاوه بر بازدید از قسمت‌های این خانه می‌توانید از اسناد ملی که در آن قرار گرفته نیز دیدن کنید. این خانه زیبا با دارا بودن۶ خانه، ۳ حیاط ، ۲۲ اتاق و بخش‌های مختلفی چون ایوان‌ها، تالارها و سال ۱۳۷۵ در فهرست آثار ملی قرار گرفت. موزه خانه لاری های یزد در تمام روزهای هفته، پذیرای گردشگران ایرانی و خارجی است. با این تفاوت که مانند بسیاری از مکان‌های تاریخی دیگر، از هم‌وطنان با بلیط‌های ارزان‌تر و از مسافران خارجی کمی گران‌تر استقبال می‌کند. ساعت کاری این خانه در بهار و تابستان از ۸:۳۰ صبح تا ۹ شب و در پاییز و زمستان از ۸:۳۰ تا ۷:۳۰ شب است که این بازه زمانی طولانی، دستتان را در برنامه‌ریزی برای دیدن جاهای دیدنی یزد بسیار باز می‌گذارد.
تاریخچه خانه لاری
لاری ها خانواده‌ای اهل تجارت بودند که ۲۷۰ سال پیش برای رونق کسب‌وکارشان از شهر لار که به شهر بدون کوچه شهرت دارد، به یزد، شهر کوچه‌پس‌کوچه‌های زیبا، مهاجرت کردند. بعد از این هجرت موقعیت‌های شغلی خوبی برای این خانواده فراهم شد و حسابی توانستند در دنیای تجارت کسب اعتبار کنند و همین موضوع باعث پاگیر شدن لاری‌ها در یزد شد، به طوری که از لار، فقط نام و نشانش برای آنان باقی ماند. با ساخته شدن خانه لاری ها دیگر همه چیز در بهترین حالت فراهم بود که این خانواده، خود را متعلق به شهر جدید ببینند و در میانه یزد، لار کوچکی برای خودشان داشته باشند. قصه خانه لاری های یزد به شکوه و شهرت در زمان قاجار ختم نمی‌شود و تا زمان رضاشاه پهلوی هم صدای خنده بچه‌ها و رفت‌وآمد ساکنین در گوشه و کنار این خانه به گوش می‌رسیده. اما در آخر باز هم این خانه پرماجرا، اتفاق‌های تازه‌ای را تجربه کرد و تحت تاثیر اختلاف وارثان، خانه لاری ها به مِلکی خالی از سکنه تبدیل شد.
مطمئنا حاج غلام‌حسین ملازینل، معمار خانه لاری ها، در زمان ساخت این خانه روزی را نمی‌دید که بنایی با این معماری تحسین‌برانگیز، روزی متروکه شود و به امان خدا رها. خانه لاری ها بعد از پشت‌سر گذاشتن دوران شکوه خود، دورانی شبیه به خرابه بودن را هم تجربه کرد.
این خانه حتی مدتی میزبان خانقاه نعمت‌اللهی یزد شد و هزارویک ماجرای دور از انتظار دیگر را هم به چشم دید. خوشبختانه سازمان میراث فرهنگی در سال ۱۳۶۳ شمسی بالاخره وارد عمل شد و این بنای تاریخی را خرید. در این سال بود که خانه لاری ها تولدی تازه را پشت‌سر گذاشت و بعد از بازسازی، مرمت و جان تازه گرفتن تبدیل به موزه خانه لاری ها شد. احتمالا این سرنوشت هم برای معمار این خانه قابل‌پیش‌بینی نبوده است، اگرچه قطعا به آرزویش نزدیک بوده است.
معماری خانه لاری ها یزد
خانه‌ای را در یزد نمی‌توان یافت که حفظ حریم خانواده، اصل مهم و ضروری در ساخت آن نبوده نباشد؛ به طوری که در تمام آن‌ها نظر انداختن به داخل خانه بدون اجازه صاحب آن کاملا غیر ممکن است. این اصل در خانه لاری‌ها هم دیده می‌شود و هیچ غریبه‌ای نمی‌تواند بدون اذن صاحب‌خانه به حریم خانه راه پیدا کند.
در تمام خانه‌های قدیمی یزد همبستگی و در هم تنیدگی در فضاهای بین دو ملکِ متفاوت و متمایز دیده می‌شود اما نوع ساخت خانه‌ها به گونه‌ای است که خدشه‌ای به حرمت و حریم اهالی خانه وارد نکند و آسودگی و آرامش را برای اعضای خانواده به ارمغان آورد. مهمان‌خانه، هشتی، دالان و دیوارهای بلند و نحوه قرارگیری فضاها در کنار یکدیگر این امر را به اثبات می‌رساند. پیش از این گفتیم که خانه لاری ها ۳ حیاط دارد. حیاط بزرگتر، حیاط اصلی و دارای اهمیت بسیاری است و حیاط دوم و سوم در درجات بعدی وسعت و اهمیت قرار می گیرند.
در محل ارتباط دو حیاط اول، فضایی به نام هشتی برای انتظار و کسب اجازه مهمان برای ورود قرار گرفته و از دسترسی برابر به هر دو حیاط برخوردار است. برخی از فضاها همچون اصطبل، مطبخ و انبار که دائما با بیرون در ارتباطند نیز با دری جداگانه، مستقیما به بیرون عمارت مرتبط می شوند. به هنگام ورود به این خانه با کوبه های متفاوتی که بر روی در قرار دارد بر می خوریم که برای زنان و مردان به صورت مجزا طراحی شده و صدای خاص خود را ایجاد می کند تا اهالی از محرم یا نامحرم بودن مهمان مطلع شوند.
استفاده از بادگیر
ساخت بادگیر و وجود بیشترین سایه و فضای خنک در تابستان‌ها یکی از ویژگی‌های مهم معماری شهرهای کویری و به ویژه یزد است که در خانه لاری‌ها نیز مشاهده می‌شود. بادگیر این خانه در کنار ایوان قد برافراشته و به خوبی نقش یک تهویه مطبوع را داشته است.
مصالح و تزیینات
به کارگیری مصالح و سَبک معماری مناسب با اقلیم خاص شهر یزد مانند استفاده از خشت، گل، آجر، کاه، گچ و ساروج در سازه بنا و دَم‌گیری گچی، نماسازی و به کارگیری تزیینات ویژه کاملا در ساختمان خانه مشهود است. در خانه‌های اعیانی وجود فضایی هنری با تزیینات آیینه‌کاری و گچ‌بری امری عادی به شمار می‌آید و این زیبایی‌ها در خانه لاری‌ها هم دیده می‌شود. تاب‌بندی و سیم گاکاری (کاربندی بالای درگاه‌ها)، ایجاد ستون‌ها و سرستون‌های رفیع در تالار و از همه بارزتر گره چینی در اتاق‌ها با شیشه‌های رنگی تزیینات چشم‌نوازی است که این بنا را تماشایی کرده‌اند.
فضاهای زیرزمینی
سرداب‌های خانه که دسترسی به آب قنات را برای اهالی خانه ممکن می‌کنند توسط پله‌هایی به سطح حیاط‌ها و راهروهای درون آن‌ها متصل شده‌اند. این فضاها در زیرِ زمین و به صورت پراکنده و جدا از هم به چشم می‌خورند و به عنوان طبقه‌ای مشخص از ساختمان بنا در نظر گرفته نمی‌شوند بلکه قسمتی از طبقات هستند که در زیرِ زمین شکل گرفته‌اند. فضاهای زیرزمینی در سراسر ساختمان وجود دارند و استفاده مفید از فضا را ممکن می‌کنند. آشپزخانه یکی از این فضاهاست که در سقف آن روزنه دایره‌ای شکل به قطر حدود نیم متر تعبیه شده و انبار عمارت در کنج غربی آن قرار گرفته است.
اندرونی، بیرونی و فضاهای فصلی
ساختمان خانه لاری‌ها مانند هر خانه اعیانی دیگر دارای دو قسمت اندرونی و بیرونی، حیاط در مرکز و قسمت‌های اعیان نشین به صورت چهار فصل در دورتادور عمارت است. بر اساس زاویه تابش خورشید به قسمت‌های مختلف بنا، چهار سوی آن برای چهار فصل مختلف مناسب هستند. قسمت شمالی در فصل زمستان و قست جنوبی که شامل تالار و بادگیر است در فصل تابستان فضاهای مناسبی را برای اهالی خانه به وجود آورده‌اند. قسمت شرقی نیز با در برگرفتن اتاق آیینه، مطبخ، سرداب و سایر فضاها، مناسبِ فصل پاییز بوده است. ضلع غربی نیز فضای بهارخواب را در بر می‌گیرد.
درهای متعدد
خانه لاری‌ها از دو در به بیرون راه دارد. درِ ضلع غربی که از طریق دهلیز و هشتی به تالار و حیاط اندرونی منتهی می‌شود و درِ ضلع شمالی که به عنوان در فرعی عمارت به حیاط بیرونی و سپس به اتاق‌های ضلع غربی می‌رسد.
