دکتر ابوالفضل فیروزمنش، دکتری روانشناس بالینی در گفت و گو با پایگاه خبری تسریر درباره وضعیت شیوع بیماری اتیسم در کشور، گفت: اتیسم اختلالی عصب-رشدی است که در سه سال اول زندگی بروز می‌کند و مادام العمر است، شاخصه‌ی اصلی آن نقص در ارتباط و تعاملات اجتماعی و بروز رفتارهای کلیشه ای و خزانه ی رفتاری، حرکتی و… محدود می‌باشد.
دکتر فیروزمنش با بیان اینکه اتیسم بر روی درک افراد از دنیا و تعاملاتشان با افراد اثر می‌گذارد، گفت: افراد دارای اتیسم، دنیا را متفاوت تر از بقیه می‌بینند، می‌شنوند و حس می‌کنند.
وی ادامه داد: اتیسم بیماری نیست و درمان دارویی قطعی نیز ندارد، اما با توانبخشی فرد دارای اتیسم می‌تواند مهارت کسب کرده و زندگی مستقلی داشته باشند و همچنین نبوغ خاصی را از خود نشان دهد.
دکتر فیروزمنش افزود: افراد مبتلا به اختلال اوتیسم نارسایی‌هایی در تعامل‌های اجتماعی و برقراری ارتباط دارند و الگوهای رفتاری در آن‌ها تکراری و کلیشه‌ای است. علاوه بر این آن‌ها دارای نارسایی‌های شناختی و برخی نیز دارای ادراکات حسی نابهنجار هستند.
وی با بیان اینکه مشکل عدم تعامل اجتماعی کودکان اوتیستیک بسیار زود حتی قبل از یک سالگی پدیدار می‌شود افزود: کودکان اتیسم اغلب پاسخ‌های چشمی ارائه نمی‌دهند، نسبت به نام خود واکنش نشان نمی‌دهند و از اینکه دیگران آن‌ها را لمس کنند ناراحت می‌شوند (بارانک، ۱۹۹۹).
وی ادامه داد: وقتی این کودکان بزرگ‌تر می‌شوند، نمی‌توانند دیگران را با چشم تعقیب کنند، از تماس چشمی با دیگران اجتناب می‌ورزند، فاقد احساس همدلی و همدردی هستند، در ابراز پاسخ‌های هیجانی و عواطف مثبت ناتوان‌اند و علایق محدودی دارند (استون، ۱۹۹۷). کودکان اوتیستیک به مادر خود کم لبخند می‌زنند و به ندرت وسایل مورد علاقه خود را در اختیار دیگران قرار می‌دهند.
مشکلات تعامل اجتماعی در کودکان مبتلا به اوتیسم مشهود است
دکتر فیروزمنش تصریح کرد: بیشتر مشکلات تعامل اجتماعی در افراد اوتیسم مربوط به نارسایی در پاسخ دهی اجتماعی است و والدین کودکان اوتیسم اغلب متوجه می‌شوند که کودکشان به‌طور نابهنجار به بغل کردن و بازی کردن آن‌ها پاسخ نمی‌دهد.
وی ادامه داد: کودک اوتیسم ممکن است پاسخ های متفاوتی به والدین، برادر، خواهر یا دیگر معلمان در مقایسه با افراد غریبه نشان ندهد. آن ها ممکن است در موقعیت‌های اجتماعی لبخند نزنند یا هنگامی که چیز خنده داری وجود ندارد، بخندند.
دکتری روانشناس بالینی تصریح کرد: خیره نگاه کردن آن‌ها به طور معنادار از سایرین فرق دارد و برخی اوقات از ارتباط چشمی با دیگران پرهیز می‌کنند. آن‌ها ممکن است یاد نگیرند که به طور نرمال بازی کنند. این ویژگی‌ها مانع برقراری دل بستگی آن ها به والدین یا دوستی با سایر همسالان می‌گردد. در واقع آن ها اغلب نشان می‌دهند که علاقه ای به دوست یابی ندارند.
وی ادامه داد: مهارت های ارتباطی کلامی و غیرکلامی کودکان اوتیستیک به شدت آسیب دیده است و این در حالی که این کودکان از حرکت های بدنی، بیان چهره ای و اشاره در صحبت استفاده نمی‌کنند.
دکتر فیروزمنش افزود: آنان در شناخت محرک های هیجانی و اجتماعی مشکل دارند و نمی توانند حالت های درونی خود را به دیگران نشان دهند؛ مشکلات در تداوم توجه نیز در این کودکان ملاحظه می شود زیرا تداوم توجه مستلزم ارتباط چشمی مستمر است و این در حالی که بیشتر کودکان اوتیسم فاقد قصد ارتباطی یا تمایل به برقراری ارتباط برای هدف های اجتماعی هستند و نزدیک به پنجاه درصد آن‌ها خاموش هستند بدین معنا که یعنی از زبان استفاده نمی‌کنند (اسکیوارمن و وبر، ۲۰۰۲).
وی ادامه داد: افرادی که تحول گفتار در آن‌ها صورت می‌گیرد، نوعاً ناهنجاری هایی در آهنگ جمله، نرخ، بلندی صدا و محتوای زبان شفاهی نشان می‌دهند. گفتار آن ها ممکن است روبات مانند باشد یا ممکن است آنچه را که می‌شنوند تکرار کنند.
دکتری روانشناسی بالینی افزود: کودکان مبتلا به اتیسم ممکن است ضمایر را برعکس به کار ببرند. استفاده از زبان به عنوان یک ابزار برای برقراری تعامل اجتماعی برای بیشتر افراد اوتیسم مشکل است. افراد اوتیسم در صورت اکتساب زبان، ممکن است مشکلات قابل ملاحظه ای را در استفاده از تعاملات اجتماعی داشته باشند زیرا آن ها از واکنش های افراد گوش دهنده آگاه نیستند.
وی ادامه داد: گفتار کودکان اوتیستیک معمولاً بدون انعطاف و به صورت طوطی صفتی است. در طوطی صفتی فرد آنچه را که دیگران می‌گویند تکرار می کند. البته پژواک گویی به کودکان اوتیستیک اختصاص ندارد، بلکه کودکان مبتلا به اختلال زبان و اسکیزوفرنی نیز پژواک گویی دارند ولی علت آن در کودکان اوتیستیک هنوز ناشناخته است.
وی خاطرنشان کرد: بسیاری از افراد اوتیسم رفتارهای کلیشه ای، تکراری و بدون تغییر مانند چرخاندن و پیچ دادن اشیاء، تکان دادن و به هم زدن دست ها، و تکان خوردن، همانند رفتارهایی که در افراد نابینا مشاهده می‌شود دارا هستند.
دکتر فیروز منش ادامه داد: بسیاری از این رفتارها در مراحلی از تحول بهنجارند ولی فراوانی و شدت آن در کودکان اوتیستیک بیشتر از کودکان بهنجار است (ترنر، ۱۹۹۹). اشتغال ذهنی کودکان اوتیستیک با جنبه‌های خاصی از محیط مانند اسباب بازی و تلفن، وسواس گونه است. علاوه بر این، بازی های آنان بسیار انعطاف ناپذیر است. آن‌ها فاقد مهارت های تقلید اجتماعی و تصویرسازی ذهنی هستند و توانایی انجام بازی های نمادین را ندارند (بارون-کوهن، ۱۹۹۳).
وی ادامه داد: ویژگی دیگری که به طور مکرر در افراد اوتیسم مشاهده می شود جذب شدن افراطی یا دل مشغولی با اشیا و دامنه بسیار محدود علایق در آن هاست. کودکان اوتیسم ممکن است ساعت‌ها با یک شیء بازی کنند و یا علاقه افراطی به اشیای یک نوع خاص نشان دهند. آن ها ممکن است با هرگونه تغییر در محیط (خارج کردن یک چیز از جای خود یا آوردن یک چیز جدید در خانه یا کلاس درس) یا هرگونه تغییر در امور روزمره آشفته گردند. بدین معنا که برخی افراد اوتیسم به نظر می‌رسد که به حفظ شباهت تمایل دارند و یا تغییر یا انتقال به طور افراطی مشکل دارند (آدرن و استیلا، ۲۰۰۱).
دکتر فیروز منش تصریح کرد: بیشتر افراد اوتیسم، نارسایی های شناختی را همانند افراد کم توان ذهنی نشان می دهند. با این حال این افراد دارای برخی مشکلات پردازش شناختی هستند که به نظر می رسد مخصوص افراد اوتیسم است.
کودکان اوتیسم مشکلاتی را در رمزگذاری اطلاعات دارند
وی ادامه داد: کودکان اوتیسم مشکلانی را در رمزگذاری و مقوله بندی اطلاعات دارند و به نظر می رسد چیزها را با توجه به مکان آن ها در فضا به خاطر می‌آورند تا درک مفهوم آن ها (اسکیولر، ۱۹۹۵). برای مثال خرید کردن به معنای رفتن به یک مغازه خاص در یک خیابان خاص است. به جای اینکه به معنای بازدید از هر نوع مغازه، نگاه کردن و خرید کردن به کار رود. به همین دلیل است که آن ها در جور کردن جورچین ها، جور کردن تکالیف یا ترسیم از روی الگو برتری دارند و در عوض در تکالیفی که مستلزم برقراری ارتباط کلامی و زبان بیانی هستند، ضعف دارند. (اسکیو ارمن و وبر، ۲۰۰۲)
دکتری روانشناس بالینی افزود: لازم به یادآوری است که برخی افراد اوتیسم دارای مهارت خارق العاده‌ای هستند که آن‌ها را به نبوغ نزدیک می‌سازد. این افراد به عنوان دانشمند اوتیستیک معروف هستند. یک دانشمند اوتیسم ممکن است دارای درجات شدید این اختلال باشد و تأخیرهای تحولی شدید درکنش وری هوشی و اجتماعی کلی او وجود داشته باشد، بااین حال ممکن است همچنین توانایی فراوان یا استعداد آشکاری را در مهارت های خاص محدود داشته باشد؛ مهارت هایی که نسبت به توانایی های فرد از لحاظ کنش، ولی در انزوای آشکار قرار میگیرند.
وی ادامه داد: یک دانشمند اوتیسم ممکن است قابلیت های فوق العاده‌ای در نواختن موسیقی، نقاشی، یا حساب کردن داشته باشد. برای مثال هنگامی که مورخه خاصی را در زمان آینده که بسیار طولانی است (مانند ۹ سپتامبر ۲۰۱۶) به آن ها گفته شود برخی از دانشمندان اوتیسم فوراً می‌توانند بگویند آن روز جمعه است. با این حال همین فرد ممکن است مهارت های ریاضی کاربردی را جهت خرید کردن از یک مغازه نداشته باشد.
دکتر فیروز منش افزود:برخی افراد اوتیسم به محرک های خاص در محیط شان یا بیش ازحد پاسخ می دهند یا بسیار کم پاسخ می دهند. به عنوان مثال برخی افراد اوتیسم به محرک های شنیداری یا بینایی محیط بسیار حساس و پاسخگو هستند و بالعکس برخی از آن ها نسبت به محرک های شنیداری، دیداری یا لامسه پاسخ نمی‌دهند. در واقع برخی از آن ها به نظر می رسد که نابینا یا ناشنوا هستند. همچنین برخی از افراد اوتیسم ترکیبی از دو حالت را باهم دارا هستند مثلاً به صداهای بلند مانند آژیر خطر بی توجه هستند اما نسبت به یک فرد بی صدا در فاصله زیاد واکنش نشان می‌دهند.
دکتری روانشناس بالینی یادآور شد: “اتیسم”، “آسپرگر”، “اختلال از هم پاشیدگی دوران کودکی”، “اختلال دوران رشد” که به نوع دیگری تشخیص داده نشده است، چهار اختلالی هستند که در دسته بندی های جدید علمی همگی تحت عنوان “اختلالات طیف اتیسم” شناخته و تشخیص داده می شوند و با همدیگر ادغام شده اند. اختلالات طیف اتیسم، انواع تشخیص هایی را دربر می گیرید که از لحاظ شدت علائم اختلال با یکدیگر متفاوت هستند و در سه سطح کلی (سطح نیازمند حمایت، سطح نیازمند حمایت زیاد، سطح نیازمند حمایت بسیار زیاد) جای میگیرند و این در حالی که در مورد دلیل این تغییرات در دسته بندی و نام گذاری این اختلال دلایل زیادی وجود دارد. طیف شدن اختلالات قبلی، پیچیدگی تشخیص دادن اتیسم را کاهش می دهد و کار تشخیص و ارائه ی خدمات به این کودکان را ساده تر می کند.
اتیسم بودن به صورت های متفاوتی در رفتار های فرد دارای اتیسم نمایان می‌شود . بعضی از افراد دارای اتیسم، مشکلات دیگری نیز از جمله کم توانی ذهنی، اختلال یکپارچگی حسی، اختلال بیش فعالی و نقص توجه، صرع و مشکلات گوارشی دارند؛ که به معنای این است که این افراد نیازمند سطوح حمایتی مختلفی هستند.
پایان پیام
