به گزارش پایگاه خبری تحلیلی تسریر، درستون فقرات ۲۴ مهره وجود دارد که بین مهره‌ها یک بافت غضروفی و ژلاتینی قرار دارد، در هنگام حرکت مهره‌ها و فشار بر روی ستون فقرات این بافت غضروفی مانند بالش عمل می‌کند که می‌تواند فشار را تحمل کند و به روان سازی حرکات ستون فقرات نیز کمک کند.
در واقع دیسک کمر نوعی مشکل شایع در ستون فقرات می‌باشد که بسیار دردناک است و عموماً در مهره‌های آخر کمر ایجاد می‌شود. دیسک کمر زمانی رخ می‌دهد که مواد بین مهره‌ها بیرون بزند و به نخاع و ریشه‌های عصب موجود در آن فشار وارد کند، ریشه‌های عصبی ستون فقرات انشعابات نخاعی هستند که سیگنال‌ها را میان سیستم‌های عصبی مرکزی و محیطی انتقال می‌دهد.
علائم دیسک کمر چیست؟
بدن انسان ممکن است در هر بخشی از ستون فقرات، از گردن تا پشت کمر دچار بیرون‌زدگی دیسک کمر یا ضعیف شدن آن شود که همه‌ی ما آن‌را با عنوان «دیسک کمر» می‌شناسیم. ضعف دیسک در قسمت پایینی کمر، معمولاً شایع‌ترین نوع دیسک کمر است. همان‌طور که می‌دانید؛ ستون فقرات شبکه‌ی پیچیده‌ای از اعصاب و عروق خونی است که دیسک کمر می‌تواند فشار زیادی به این اعصاب و عضلات اطراف آن وارد کند.
دیسک کمر معمولاً با علائم زیر همراه است:
– درد و بی‌حسی، اغلب در یک سمت بدن
– دردی که به دست یا پا هم کشیده می‌شود.
– دردی که شب‌ها یا با انجام حرکات خاص شدت می‌گیرد.
– دردی که بعد از نشستن یا بلند شدن بیشتر می‌شود.
– دردی که بعد از پیاده‌روی‌های کوتاه به وجود می‌آید.
– ضعف عضلانی غیرقابل توصیف
– مورمور شدن، درد یا سوزش در مناطق آسیب‌دیده.
ممکن است میزان درد در افراد مختلف متفاوت باشد، اگر علائم دیسک کمر شما، خود را با بی‌حسی یا مورمور شدن نشان داد حتماً به پزشک مراجعه کنید زیرا ممکن است این مشکل توانایی شما در کنترل عضلات‌تان را مختل کند.
عوامل ایجاد دیسک کمر چیست؟
هنگامی که حلقه‌ی بیرونی دیسک، ضعیف یا پاره می‌شود، این اجازه را به بخش درونی می‌دهد تا مایع آن خارج شود و در این حالت است که دچار دیسک کمر می‌شویم. این مشکل هم می‌تواند با بالاتر رفتن سن و هم در اثر انجام مداوم بعضی حرکات خاص رخ دهد. از آنجایی که بلند کردن اجسام سنگین، فشار زیادی به ستون فقرات و کمر وارد می‌کند، اگر بدن شما طوری بچرخد که دیسک از محل خود خارج شود یا اجسام خیلی سنگین را از زمین بلند کنید ممکن است دچار دیسک کمر شوید. افرادی که کارهای سخت انجام می‌دهند یا شغلی دارند که با جابه‌جا کردن اجسام سنگین همراه است، معمولاً بیشتر از سایرین به دیسک کمر مبتلا می‌شوند.
خطر ابتلاء به دیسک کمر در افراد سنگین وزن بسیار بیشتر است زیرا در این افراد، دیسک باید وزن اضافی بدن فرد را هم تحمل کند. عضلات ضعیف و سبک زندگی اشتباه و بی‌تحرک هم می‌تواند خطر ابتلاء به دیسک کمر را افزایش دهد. از طرفی هم‌چنان که سن فرد بالا می‌رود احتمال ابتلاء به دیسک کمر افزایش می‌یابد چون با بالا رفتن سن، دیسک مایع محافظ خود را از دست می‌دهد و دچار مشکل خواهد شد و می‌تواند به‌راحتی جابه‌جا شده و از محل خود خارج شود.
شیوع دیسک کمر بین زنان و مردان
کمردرد در مردان بیشتر یک زمینه دجنراتیو (ساییدگی) داشته و تا حدودی مرتبط با فعالیت‌های فیزیکی و سطح آمادگی جسمانی آنان است. اگرچه احتمال ساییدگی در دیسک‌های بین مهره‌ای ناحیه کمر در مردان نسبت به زنان هم بیشتر بوده و هم یک دهه زودتر رخ می‌دهد ولی این نسبت در سنین بالاتر برعکس می‌شود، به طوری که میزان شیوع و شدت آسیب‌های دیسک‌های بین مهره‌ای در اواخر بزرگسالی و در شروع سالمندی در زنان بیشتر است.
متخصصان تاکید دارند بر اساس بعضی از مطالعات احتمال بهبودی این گونه آسیب‌ها در مردان بیشتر و بنابر این شانس مزمن شدن اینگونه کمردردها در زنان بیشتر است، بعضی از انواع کمردرد مردان را بیشتر از زنان مبتلا می‌کنند، نمونه آن بیماری «اسپوندلیت انکلوزان» که از دسته بیماری‌های روماتیسمی و التهابی معروف به روماتیسم ستون فقرات بوده و مردان را سه تا پنج برابر بیشتراز خانم‌ها مبتلا می‌کند.
این افراد در ابتدای بیماری که معمولاً سنین ۱۵ تا ۳۵ سالگی یا کمی بالاتر است، از شروع تدریجی درد و خشکی و خستگی صبحگاهی در ناحیه تحتانی کمر و لگن شاکی هستند و در حدود یک در هزار نفر از افراد جامعه را درگیر می‌کند.
ریسک فاکتورهای ایجاد دیسک کمر
با افزایش سن دیسک‌های بین مهره‌ای در طی فرآیندی که دیژنراسیون دیسک نام دارد رو به زوال می‌رود و منجر به تنگی فضای بین مهره‌ای می‌شود و همین امر باعث ایجاد فتق دیسک خواهد شد. برخی دیگر از این عوامل عبارتند از:
– آسیب دیدگی کمر یا گردن
– کشیدگی
– رانندگی مداوم
– فعالیت‌های تکراری که باعث فشار بر ستون فقرات می‌شود.
– جنسیت: مردان بیشتر در معرض دیسک کمر هستند.
– بلند کردن اشیا به صورت نادرست
– چاقی و اضافه وزن
– استعمال دخانیات
انواع دیسک کمر:
دیسک کمر خفیف
دیسک کمر خفیف ابتدا با پارگی آنولار شروع می‌شود که عموماً دیسک کمر سالم است و تنها یک ترک جزئی در لایه بیرونی آن وجود دارد. زمانی که دیسک کمر شدید شود فرد به مرحلع پرولاپس وارد می‌شود که در این حالت هسته پالپوس که دیسک بین مهره‌ای می‌باشد و از مواد ژل مانند و غضروفی تشکیل شده است از محل خود خارج می‌شود، اما هنوز به لایه بیرونی متصل می‌باشد.
دیسک کمر شدید
در صورتی که هسته نرم در لایه بیرونی سخت که دارای پوششی قوی است که قسمت خارجی دیسک بین مهره‌ای را تشکیل می‌دهد و از مواد داخل دیسک محافظت می‌کند شکسته شود بیرون زدگی دیسک کمر رخ می‌دهد. در شرایط شدیدتر مرحله جداسازی دیسک شروع می‌شود که از طریق پارگی دیواره بیرونی دیسک نشت پیدا کرده و از دیسک جدا می‌شود. اگر درد ناشی از بیماری دیسک کمر شدید باشد فرد به انجام عمل جراحی نیاز دارد و این مورد در مردان شایع‌تر از زنان است.
روش‌های تشخیص دیسک کمر
معمولاً در معاینات اولیه، پزشک معالج با انجام چند آزمایش فیزیکی، منبع درد و ناراحتی شما را با بررسی عملکرد عصب، عضلات و تست توانایی آنها پیدا می‌کند. با این کار شما هنگام حرکت بدن‌تان یا دست‌زدن به مناطق آسیب‌دیده، عکس‌العمل نشان خواهید داد و محل درد مشخص می‌شود. از طرفی شرح حال شما و سابقه‌ی دردهایتان هم در تشخیص مشکل، مؤثر خواهد بود.
انواع عکس‌برداری‌های پزشکی هم می‌تواند محل درد و ناحیه‌ی آسیب‌دیده را مشخص کندکه عبارتند از:
– اشعه‌ی X
– سی تی اسکن
– اسکن MRI
– دیسکوگرام (discogram) (تزریق با فشار مایعی به محل درد بیمار و ثبت هرگونه پاسخ داده شده).
موارد فوق انواع تصویربرداری‌هایی هستند که به پزشک در تشخیص نوع آسیب‌دیدگی کمک می‌کنند. پزشک از برآیند تمام یا بخشی از این روش‌های شناسایی محل و نوع درد، می‌تواند مشکل شما را پیدا کند
نحوه درمان دیسک کمر
درمان دیسک کمر به عواملی مانند سن، وضعیت سلامت عمومی و سابقه پزشکی، شدت عارضه و گسترش آن، نوع عارضه ایجاد شده، میزان تحمل در برابر داروها، روش‌ها یا درمان‌های خاص، روند بیماری و نظر بیمار وابسته است.
دارو درمانی
مصرف برخی از داروها که بدون نسخه در دسترس هستند می‌توانند در تسکین درد کمک کنند. این داروها شامل: ایبوپروفن، ناپروکسین و موارد مشابه آن می‌باشد.
در صورتی که مصرف داروهای بدون نسخه مؤثر نبود، پزشک مسکن‌های مخدری مانند کدئین یا ترکیب اکسی‌کدون استامینوفن (اکسی‌کونتین و موارد مشابه) را برای مصرف کوتاه مدت تجویز می‌کند.
مصرف برخی از داروهای درد عصبی مانند گاباپنتین (نورونتین، گرالیز)، پرگابالین، دولوکستین، ترامادول و آمی‌تریپتیلین می‌توانند به تسکین درد ناشی از آسیب عصبی کمک می‌کنند.
شل کننده‌های عضلانی که برای اسپاسم یا گرفتگی عضلانی تجویز می‌شوند.
درمان‌های کانسرواتیو یا غیرتهاجمی دیسک کمر
درمان‌های کانسرواتیو یا غیرتهاجمی دیسک کمر در خط دوم درمان‌ها قرار می‌گیرند که شامل موارد زیر است:
۱. استراحت: استراحت کمتر از ۲ تا ۳ روز عملاً مؤثر نمی‌باشد، اما در استراحت بیشتر از ۴ روز هم ممکن است درد تشدید یابد. منظور از استراحت، استراحت مطلق نیست و بیمار باید در طول این مدت راه برود، جابجا شود اما فعالیت‌هایی مانند بلند کردن اجسام را نداشته باشد. در طول این دوره بیمار به صورت طاقباز در محلی که نه سفت و زیاد نرم باشد دراز بکشد و زیر زانوها بالشت قرار دهد.
۲. فیزیوتراپی
فواید فیزیوتراپی عبارتند از:
– از فیزیوتراپی برای توانبخشی استفاده می‌شود، فیزیوتراپی می‌تواند به فعالیت‌های روزمره فرد را اصلاح کند.
– درمان غیرفعال بدون مشارکت بیمار یا با همکاری کم وی، انجام می‌گیرد. فیزیوتراپی درمان‌هایی شامل ماساژ، کشش و اولتراسوند را بر روی بیمار پیاده سازی می‌کند.
– درمان‌های فعال شامل تمرینات درمانی برای افزایش انعطاف پذیری، قدرت، تعادل، هماهنگی و تحمل می‌کنند.
زیست مکانیک اصلاح وضعیت اندامی و آموزش شیوه صحیح و ایمن حرکت دادن بدن را دربرمی‌گیرد.
کمپرس سرد و گرم
کمپرس آب گرم: این کمپرس می‌تواند برای کاهش گرفتگی ماهیچه‌ها و بیرون زدگی‌های دیسک کمر مفید باشد و منجر به افزایش جریان خون و اکسیژن می‌شود که همین امر می‌تواند به کاهش درد و آرامش ماهیچه‌ها کمک کند.
کمپرس آب سرد: این کمپرس می‌تواند به درمان التهابات و آسیب دیدگی‌های بافت نرم کمک کند
ترفندهایی برای کاهش احتمال ابتلاء به دیسک کمر
معمولاً نمی‌توان از ابتلاء به دیسک کمر ممانعت کرد، اما می‌توان برای کاهش احتمال ابتلاء به این مشکل اقداماتی را انجام داد که عبارتند از:
– هنگام بلند کردن اجسام از روی زمین بهتر است خم شوید، روی زانوها قرار بگیرید و جسم مورد نظر را با نیروهای زانو و نه کمر از زمین بلند کنید.
– سعی کنید وزن‌تان را در حد مناسب و متعادلی نگه دارید.
– برای مدت طولانی به‌حالت نشسته باقی نمانید، هر از گاهی بلند شوید و چند حرکت کششی انجام دهید سپس دوباره بنشینید و به کارتان ادامه بدهید.
– سعی کنید با انجام تمرینات ورزشی، عضلات پشت، کمر، پا و شکم را تقویت کنید.
