ساعت زیستی بدن چیست؟

به گزارش پایگاه خبری تحلیلی تسریر، تحقیقی که کمک کرد ساعت بدن یا ساعت بیولوژی که در هر سلولمان وجود دارد را بشناسیم برای ۳ محقق آن جایزه نوبل را به ارمغان آورد.

کمیته جایزه نوبل در مورد کار جفری هال، مایکل رُسباش و مایکل یانگ می‌گوید:«ساعت بدن با دقت فوق‌العاده‌ای فیزیولوژی و کارکرد بدنمان را در طول روز تنظیم می‌کند. ساعت درونی بدن در واقع عملکرد بخش‌های حساسی مثل رفتار، میزان هورمون‌ها، خواب، دمای بدن و متابولیسم را تنظیم می‌کند.»
انسان‌ها، ماشین‌هایی حساس به زمانند. علاوه بر آن به نظر می‌رسد ما به خواب منظم و تغذیه در زمان مشخص نیاز داریم تا ساعت بدنمان بتواند به شکل هماهنگ کار کند.

مطالعات نشان می‌دهد که اگر ساعت طبیعی خوابیدن و بیدار شدن بدنمان را با فعالیت‌هایی مثل کار شبانه، سفر با هواپیمای قاره‌پیما یا شب را کنار کودک بیدار ماندن به هم بریزیم، باید هزینه‌ی آن را هم پرداخت کنیم. اختلال در ساعت خواب بدن باعث افزایش فشار خون می‌شود و هورمون‌های گرسنگی و قند خون را تحت تاثیر قرار می‌دهد.

ریتم سیرکادین چیست؟

ریتم سیرکادین چرخه‌ای است که تغییرات رفتاری، جسمی و ذهنی را در یک ۲۴ ساعت شامل می‌شود و توضیح‌دهنده‌ی رفتار ما در این چرخه است. هنگامی که درگیر ریتم سیرکادین می‌شوید، بدن شما نسبت به ساعت‌ها مختلفی واکنش‌های مختلفی نشان می‌دهد. مثلا در ساعت مشخصی از روز خوابتان می‌گیرد. یا اینکه در ساعت مشخصی از روز تمایل به خوردن غذا دارید. همچنین در برخی از ساعات انرژی شما افت می‌کند و در برخی ساعات انرژی شما بالاست. تمامی این موارد به رفتار شما، جسم و هورمون‌هایی که در بدن شما ترشح می‌شوند و ذهن شما بستگی دارند و در یک چرخه در حال وقوع هستند.

ساعت زیستی بدن یا ساعت بیولوژیکی بدن در حال تنظیم این ریتم سیرکادین است و همه‌ی ارگانیسم‌ها آن را دارند. همه‌ی سلول‌ها و اندام‌ها ساعت بیولوژیکی دارند که پروتئین‌هایی هستند که در ساختار این سلول‌ها قرار می‌گیرند. این مولکول‌ها در جانداران متنوعی مانند انسان‌ها، قارچ‌ها، باکتری‌ها و گیاهان وجود دارند و نقش ساعت بیولوژیکی بدن را اجرا می‌کنند.

ساعت مستر بدن چیست؟

به نقل از nigms، ساعت مستر بدن یا مستر کلاک بخشی از مغز است که شامل ۲۰۰۰۰ عصب در حال کار است که فعالیت ریتم سیرکادین را تنظیم می‌کند. این ساعت مستر در هیپوتالاموس قرار دارد و اطلاعات و داده‌های خود را مستقیما از چشم‌ها می‌گیرد.

به هم خوردن ساعت بدن چه مشکلاتی ایجاد می کند؟

قطعا همه می‌توانیم با شرایط خاصی مثل شب بیداری یا مشکل در خواب به موقع که ممکن است گاهی پیش بیاید کنار بیاییم اما اگر در بلند مدت بر خلاف ساعت بدن خود عمل کنیم ممکن است باعث افزایش وزن و بیماری‌های متابولیسمی مثل دیابت نوع ۲ شود.

فرد تورک، محققی در حوزه ساعت بدن می‌گوید: «در این شرایط اتفاقی که می‌افتد این است که اختلال شدیدی در هماهنگی ساعت درونی بدن به وجود می‌آید که ممکن است از دلایل اساسی بیماری‌های مزمنی باشد که امروزه در جامعه با آن‌ها روبرو هستیم.»

برای مثال بیایید در بررسی کنیم که اگر دیر وقت یا نیمه شب غذا بخوریم چه اتفاقی می‌افتد. ساعت اصلی بدن که با تغییر روشنایی روز و شب تنظیم می‌شود به ساعت‌های مختلف موجود در بدن زمان استراحت در شب را اعلام می‌کند. اما ما با خوردن غذای بی‌موقع در این پیغام اختلال ایجاد می‌کنیم. برای مثال ساعت لوزالمعده مجبور است در ساعت استراحت، برای وعده‌ی غذایی که خورده‌اید انسولین ترشح کند. محققین معتقدند خوردن بی وقفه در زمان نامناسب می‌تواند ساعت بدن را به هم بریزد. نتیجه این بی‌نظمی در تغذیه، مقابله با زمان‌بندی طبیعی اعضای مختلف بدن است.

تورک می‌گوید: در این شرایط لوزالمعده فعال است و منتظر دریافت سیگنال خوردن غذا است. اما تغذیه در این زمان با چیزی که مغز به آن می‌گوید هماهنگ نیست. در نتیجه اگر ما به هر عضو بدن در زمان نامناسب سیگنال ارسال کنیم، مثلا بی‌وقت غذا بخوریم، تعادل بدن را به هم زده‌ایم.

تاثیر ساعت بدن بر سلامتی چیست؟

ریتم سیرکادین تاثیرات بسیار مهمی بر روی بدن ما می‌گذارد که شامل موارد زیر هستند؛

• تنظیم دمای بدن
• خوردن و هضم غذا
• ترشح هورمون‌ها در بدن

تنظیم ساعت بیولوژیک بدن ممکن است؟

ممکن است اتفاقات مختلفی باعث به هم خوردن ساعت بیولوژیکی بدن بشود. در این صورت نمی‌دانیم که چگونه می‌توان آن را مرتب کرد. پس باید از متخصص کمک بگیریم! در ادامه تلاش کرده‌ایم به شما کمک کنیم که ساعت بدن خود را منظم کنید.

گاهی ممکن است که در اثر فعالیت‌های سنگین برای مدتی خواب و خوراک شما نامنظم شود و یا الگوی آن تغییر کند. حتی گاهی ممکن است که مجبور شوید برای زندگی و یا انجام کار و تفریح به کشورهای دیگری سفر کنید که ساعت آنها با کشور مبدا شما اختلاف قابل توجهی داشته‌باشند. تصور کنید که به کشوری سفر کنید که زمانی که شما در روز بوده‌اید، آنها شب را سر کرده‌اند. در این صورت اختلاف زمانی بسیار زیاد و فاحش است.

اگر به این کشور‌ها سفر کنید، ممکن است که ساعت زیستی شما به هم بریزد و دچار جت لگ شوید. در انگلیسی جت لگ همان حالتی است که خواب و استراحت شما به هم می‌ریزد و احتمالا نمی‌توانید به خوبی بخوابید.

هنگامی که بدن شما گیج شود و نداند چطور می‌تواند بخوابد، با مشکلات زیادی مواجه می‌شوید که خستگی و سردرد از اصلی‌ترین آنها هستند. برای تنظیم ساعت زیستی بدن باید به خود فرصت بدهید.

تصور کنید که از محل خود به جایی می‌روید که سه ساعت زمان را از دست بدهید. اگر ساعت ۷ صبح در شهر جدید بیدار شوید، ساعت بدن شما هنوز ۴ صبح است. بنابراین شما ۳ ساعت از دست داده‌اید. برای اینکه نسبت به این تغییرات به خوبی آداپته شوید، بهتر است که چند روزی به خود زمان بدهید و کارهای خود را در زمان دقیق انجام دهید و مثل قبل عمل کنید. بدن شما کم کم عادت می‌کند.

ساعت بیولوژیکی بدن شما باید تنظیم باشد. اگر ساعت بدن از نظم خارج شود، آسیب‌هایی به فعالیت‌های روزانه‌ی شما خواهد رسید. برای تنظیم ساعت بیولوژیکی بدن خود باید اقدامات لازم را انجام دهید و این کار را پشت گوش نیندازید.

تسریر مراقب سلامتی شماست!