سیستم غدد و اندوکرین بدن چگونه کار می‌کند؟

به گزارش پایگاه خبری تحلیلی تسریر، این غدد تقریبا مسولیت تمام سلول، اندام و عملکردهای بدن را برعهده دارند. اگر سیستم اندوکرین سالم نباشد، هنگام بلوغ، بارداری یا کنترل اضطراب به مشکل برمی­خورید. همچنین ممکن است سریعا چاق شوید، استخوان­هایتان ضعیف شود یا انرژی پایینی داشته باشید چون شکر به­جای حرکت به سمت سلول­ها و تبدیل به انرژی در جریان خون می­ماند.

غده چیست؟

غده اندامی است که کار تولید و ترشح هورمون­هایی را برعهده دارد که وظیفه­ی خاصی را در بدن انجام می­دهند. غدد درون­ریز (اندوکرین) مواد تولید شده را وارد جریان خون می­کنند.

عملکرد سیستم اندوکرین

سیستم اندوکرین:

• هورمون­هایی را که کار کنترل روحیه، رشد، متابولیزم، اندام­ها و تولید مثل را برعهده دارند تولید می­کند.
• نحوه­ی ترشح هورمون­ها را کنترل می­کند.
• هورمون­ها را وارد جریان خون می­کند تا از آن­جا به سایر نقاط بدن فرستاده شوند.

بخش ­های سیستم اندوکرین

سیستم اندوکرین از غدد بسیاری تشکیل شده است. هیپوتالاموس، غده­ی هیپوفیز و پینه­آل در مغز قرار دارد. غدد تیروئید و پاراتیروئید در گردن واقع شده است. تیموس بین شش­ها، آدرنال بالای کلیه و لوزالمعده پشت معده قرار دارد. تخمدان (در زن­ها) و بیضه (در آقایان) در قسمت لگن واقع شده است.

• هیپوتالاموس سیستم اندوکرین را به سیستم عصبی متصل می­کند. وظیفه­ی اصلی آن این است که فرمان تولید یا توقف تولید هورمون را به غده­ی هیپوفیز صادر کند.
• غده­ی هیپوفیز اصلی­ترین غده­ی سیستم اندوکرین است. این غده با استفاده از اطلاعاتی که از مغز دریافت می­کند، به سایر غدد بدن فرمان می­دهد. غده­ی هیپوفیز کار تولید بسیاری از هورمون­های مهم مانند هورمون رشد، پرولاکتین، که در شیردهی به مادران شیرده کمک می­کند و هورمون لوتئینی را برعهده دارد که استروژن در زنان و تستسترون در مردان را کنترل می­کند.
• غده­ی پینه­آل ماده­ی شیمیایی به نام ملاتونین را تولید می­کند که در آماده شدن بدن برای خواب موثر است.
• غده­ی تیروئید هورمون تیروئید را تولید می­کند که کنترل سوخت و ساز بدن را برعهده دارد. اگر این غده به اندازه­ی کافی هورمون تیروئید تولید نکند (وضعیتی که به آن کم­کاری تیروئید گفته می­شود)، همه­چیز به آهستگی اتفاق می­افتد. ممکن است ضربان قلب کند شود، دچار یبوست شوید و اضافه وزن پیدا کنید. اگر این غده بیش از اندازه هورمون تیروئید تولید کند (پرکاری تیروئید)، همه­چیز سریع می­شود. دچار تپش قلب و اسهال می­شوید و بدون این­که قصد لاغر شدن داشته باشید، وزن از دست می­دهید.
• پاراتیروئید مجموعه­ای از چهار غده پشت تیروئید است که در سلامت استخوان نقش دارد. این غدد میزان کلسیم و فسفر را کنترل می­کنند.
• تیموس گلبول­های سفید به نام لنفوسیت تی را تولید می­کند که با عفونت مقابله می­کند و در رشد سیستم ایمنی کودک حیاتی است. تیموس بعد از بلوغ کوچک می­شود.
• آدرنال که بیشتر آن را به­خاطر تولید هورمون «حمله یا گریز» آدرنالین (یا اپی­نفرین) می­شناسیم، شامل دو غده است که هورمون کورتیکواستروئید را نیز تولید می­کند. این هورمون روی متابولیزم و عملکرد جنسی تاثیر دارد.
• لوزالمعده هم بخشی از سیستم گوارشی و هم بخشی از سیستم اندوکرین است و آنزیم مربوط به تجزیه­ی غذا را تولید می­کند. همچنین کار تولید هورمون انسولین و گلوکژن را برعهده دارد. این هومورن­ها از مقدار طبیعی شکر در جریان خون و سلول­ها اطمینان حاصل می­کنند.
• اگر بدن انسولین تولید نکند، که در افراد مبتلا به دیابت نوع ۱ چنین است، میزان قند خون به­طرز خطرناکی بالا می­رود. در دیابت نوع ۲، لوزالمعده معمولا انسولین تولید می­کند اما کافی نیست.
• تخمدان در زنان استروژن و پروژسترون تولید می­کند. این هورمون­ها در رشد پستان هنگام بلوغ، تنظیم چرخه­ی قاعدگی و باروری موثر است.
• بیضه در مردان تستسترون تولید می­کند و باعث می­شود هنگام بلوغ صورت و بدن فرد مو دربیاورد. همچنین فرمان بزرگ شدن را به آلت تناسلی صادر می­کند و در تولید اسپرم نقش دارد.

مشکلات سلامتی

طبیعی است که با بالا رفتن سن متوجه بروز تغییراتی در سیستم اندوکرین شوید. معمولا سوخت و ساز بدن کند می­شود بنابراین حتی اگر برنامه­ی غذایی یا ورزش خود را تغییر ندهید، اضافه وزن پیدا می­کنید. تغییرات هورمونی هم تا اندازه­ای بالا رفتن احتمال بیماری قلبی، پوکی استخوان و دیابت نوع ۲ را توضیح می­دهد.

صرف نظر از سن، مواردی مانند اضطراب، عفونت و قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی خاص می­تواند در قسمت­هایی از سیستم اندوکرین اختلال ایجاد کند. ژنتیک یا عادت­های سبک زندگی نیز احتمال بروز اختلالات اندوکرین مانند کم­کاری تیروئید، دیابت یا پوکی استخوان را بالا می­برد.

اختلالات سیستم اندوکرین

• آکرومگالی. گاهی غده­ی هیپوفیز بیش از اندازه هورمون رشد تولید می­کند و استخوان­ها بزرگ می­شود که معمولا روی دست، پا و صورت تاثیر می­گذارد. این اتفاق معمولا در میان­سالی می­افتد.
• نارسایی آدرنال. در این حالت، غده­ی آدرنال به اندازه­ی کافی هورمون خاصی مانند کورتیزول را که در کنترل اضطراب موثر است تولید نمی­کند.
• بیماری کوشینگ. بدن در این وضعیت بیش از اندازه کورتیزول تولید می­کند. ممکن است در ابتدای امر دچار اضافه وزن شوید، علامت کشیدگی روی پوستتان ظاهر شود و سریعا کبود شوید سپس دچار ضعف استخوان و عضلات و احتمالا گوژپشتی شوید.
• پرکاری تیروئید. در این وضعیت غده­ی تیروئید بیشتر از نیاز بدن هورمون تیروئید تولید می­کند. نام دیگر آن بیش­فعالی تیروئید است که باعث می­شود عملکرد سیستم سریع شود و احساس بی­قراری کنید، وزنتان کم شود و ضربان قلبتان بالا رود یا برای خوابیدن دچار مشکل شوید.
• کم­کاری تیروئید. زمانی­که بدن به اندازه­ی کافی هورمون تیروئید تولید نکند، سیستم بدن کند می­شود. در این حالت احساس ضعف می­کنید، وزنتان بالا می­رود، ضربان قلب کند می­شود و در عضلات و مفاصل احساس درد می­کنید.
• کم­کاری غده­ی هیپوفیز. گاهی غده­ی هیپوفیز برخی از هورمون­ها را به اندازه­ی کافی تولید نمی­کند و غدد آدرنال و تیروئید نمی­توانند عملکرد درستی داشته باشند.
• نئوپالزی اندوکرین چندگانه. شامل مجموعه­ای از اختلالات است که به روی سیستم اندوکرین تاثیر می­گذارد و باعث تشکیل تومور در دست کم دو غده­ی درون­ریز یا سایر بافت و اندام­ها می­شود.
• سندرم تخمدان پلی­کیستیک. به­هم ریختن تعادل هورمون­های تولید مثل باعث می­شود تخمدان تخمک تولید نکند یا هنگام تخمک­گذاری آن را رها نکند. این امر باعث به­هم ریختن نظم قاعدگی، بروز آکنه و رشد مو روی چانه یا صورت می­شود.
• بلوغ زودرس. زمانی­که غدد کنترل­کننده­ی تولید مثل به­درستی کار نکند، بعضی کودکان دچار بلوغ زودرس می­شوند (تقریبا از ۸ سالگی در دختران و ۹ سالگی در پسران).

برای اطمینان از این­که همه­چیز به درستی کار می­کند (یعنی بدن همان­طور که باید عمل می­کند)، چند فرایند باید درست پیش رود:

• غدد اندوکرین باید به میزان مناسب هورمون ترشح کنند (اگر کم یا زیاد شود، به آن به هم خوردن تعادل هورمون گفته می­شود).
• بدن به ذخیره­ی قوی خون نیاز دارد تا هورمون­ها را در بدن توزیع کند.
• بافت مورد نظر باید گیرنده­ی کافی داشته باشد (زیرا هورمون به این گیرنده می­چسبد و کار خود را انجام می­دهد)
• این گیرنده­ها باید به علامت هورمونی واکنش مناسبی نشان دهند. الگوی ما در این­جا کم­کاری اولیه­ی تیروئید است که هیپوفیز هورمون تحریک­کننده تولید می­کند. هورمون تحریک­کننده از طریق جریان خون به تیروئید حمل می­شود. تیروئید گیرنده­ی مناسب را در اختیار دارد اما به هر دلیل نمی­تواند هورمون تیروئید را به­طور موثر تولید یا ترشح کند.

تسریر مراقب سلامتی شماست!