به گزارش پایگاه خبری تحلیلی تسریر، این سلول‌ها می‌توانند به صورت خودبخودی (Self Renewing) تکثیر شوند و قادرند به سلولهای مختلفی تبدیل شوند، مانند سلولهای خون، استخوان، عضلات و غیره. سلولهای بنیادی مادر تمام سلول‌ها هستند و در فرآیندهای ترمیم بافت‌های آسیب‌دیده، مانند زخم‌ها و بیماری‌های مختلف، نقش مهمی دارند. همچنین، از سلولهای بنیادی در تحقیقات پزشکی برای درمان بیماری‌های مختلف و همچنین در زمینه‌های تولید انواع سلولهای خاص برای نیازهای بالینی استفاده می‌شود.
سلول بنیادی تنها سلول‌هایی در بدن هستند که می‌توانند انواع سلولهای مختلف از جمله، سلولهای خونی، استخوانی و ماهیچه را بسازند. آنها همچنین بافت آسیب‌دیده را ترمیم می‌کنند. محققان پزشکی بر این باورند که سلول های بنیادی پتانسیل درمان بسیاری از بیماری‌ها را دارند.
در این مقاله بیشتر با این سلول‌ها و ویژگی‌های آنها آشنا می‌شویم.
سلول بنیادی چیست؟
اگر بدن انسان را یک ساختمان در نظر بگیریم، سلول های بنیادی پایه و اساس این ساختمان است. آنها تنها سلول‌هایی هستند که توانایی تولید و ایجاد سلولهای تخصصی را دارند و می‌توانند بیش از ۲۰۰ سلول تخصصی مانند سلولهای خونی، استخوانی و ماهیچه‌ای را بسازند. این سلول‌ها توسط مغز استخوان تولید می‌شوند. در ابتدا یک نوع سلول بنیادی بدن را می‌سازد. سپس دسته دیگری از این سلول‌ها به عنوان تیم‌های تعمیر و نگهداری از این ساختارها حمایت می‌کنند.
انواع سلول های بنیادی چیست؟
انواع مختلفی از سلول های بنیادی وجود دارد. سلول های بنیادی جنینی همه‌کاره‌ترین هستند، زیرا می‌توانند به تمام سلولهای جنین در حال رشد تبدیل شوند. اکثر سلول های بنیادی در بدن توانایی کمتری برای ایجاد سلول دارند و ممکن است فقط به حفظ و ترمیم بافت‌ها و اندام‌هایی که در آن زندگی می‌کنند کمک کنند. سلول های بنیادی را می‌توان بر اساس جایی که هستند و کاری که انجام می‌دهند دسته‌بندی کرد.
سلول های بنیادی را می‌توان بر اساس تمایز نیز دسته‌بندی کرد. در این شرایط آنها شامل سلول های بنیادی پرتوان و تک توان می‌شوند. سلول های بنیادی پر توان، در واقع همان سلول های بنیادی جنینی هستند که می‌توانند به هر نوع سلول و بافتی تبدیل شوند. محققان پزشکی سلول های بنیادی جنینی را از خون بند ناف اهدایی یا جنین‌هایی که در طی لقاح آزمایشگاهی ایجاد شده‌اند به دست می‌آورند. سلولهای تک توان یا چند توان هم سلولهای بنیادی خاص بافتی هستند. این سلول‌ها می‌توانند سلول های بنیادی جدید بسازند، اما فقط برای بافتی که در آن زندگی می‌کنند.
اگر بخواهیم سلول های بنیادی را بر اساس منشا آنها دسته‌بندی کنیم، باز هم دو دسته اصلی سلول های بنیادی جنینی و سلول های بنیادی بالغ را خواهیم داشت. سلول های بنیادی جنینی، همان سلول‌هایی هستند که از بافت جنین به دست می‌آیند و می‌توانند به هر سلولی تبدیل شوند. آنها حتی می‌توانند به یک جنین کامل و متمایز هم تبدیل شوند.
سلول های بنیادی بالغ
سلول های بنیادی بالغ در واقع سلول های بنیادی تمایز نیافته‌ای هستند که در یک بافت خاص یافت می‌شوند. به این سلول‌ها، adult stem cell یا سلول های بنیادی غیر جنینی یا سلول های بنیادی سوماتیک هم گفته می‌شود. آنها سلولهای تمایز نیافته‌ای هستند که در بسیاری از بافت‌های مختلف، در سراسر بدن یافت می‌شوند.
برخلاف سلول های بنیادی جنینی که می‌توانند به هر سلولی در بدن تبدیل شوند (به نام پرتوان)، سلول های بنیادی بالغ که در طیف وسیعی از بافت‌ها از جمله پوست، قلب، مغز، کبد و مغز استخوان یافت شده‌اند، معمولاً محدود به تبدیل شدن به سلولهای همان بافت به خصوص هستند. آنها که برای دهه‌ها در بافت‌ها وجود دارند، در صورت نیاز جایگزین سلول‌هایی می‌شوند که در بافت‌ها از بین می‌روند.
سلول های بنیادی مغز استخوان
دسته مهمی از سلول های بنیادی بالغ در بافت مغز استخوان یافت می‌شوند. دانشمندان بیش از ۵۰ سال پیش سلول های بنیادی بالغ را در مغز استخوان کشف کردند. این سلول های بنیادی، سلولهای خون ساز در مغز استخوان هستند و برای چندین دهه در پیوند بیماران مبتلا به لوسمی و چندین بیماری دیگر مورد استفاده قرار گرفته‌اند.
سلول های بنیادی عصبی
سلول های بنیادی عصبی دسته دیگری از سلول های بنیادی بالغی هستند که می‌توان آنها را از بافت‌های عصبی مانند نخاع و سیستم عصبی مرکزی به دست آورد. این سلول‌ها در دسته سلولهای پرتوان قرار می‌گیرند و می‌توانند به سلولهای عصبی مانند نورون‌ها تمایز یابند. از این سلول‌ها می‌توان در درمان انواع بیماری‌های عصبی استفاده کرد.
سلول های بنیادی بند ناف
بند ناف یکی دیگر از گزینه‌هایی است که می‌توان از آن سلول های بنیادی خون‌ساز را تهیه کرد. خون باقی مانده در بند ناف حاوی سلول های بنیادی جنینی است که در دسته سلولهای خون‌ساز قرار می‌گیرند. این خون باید در بانک خون بند ناف نگهداری شود. از این سلول‌ها برای درمان بیماری‌های مختلف خونی، بیماری‌های سیستم ایمنی و انواع سرطان‌ها استفاده می‌شود.
سلول های بنیادی جنین
سلول های بنیادی جنینی، سلولهای فوق پرتوان هستند و می‌توانند به هر سلول و بافتی تمایز یابند. این سلول‌ها را می‌توان از بافت جنین یا از توده سلولی جنینی در آزمایشگاه جدا کرد. سلولهای جنینی یا Embryonic stem cell می‌توانند به یک جنین کامل تبدیل شوند.
کاربرد سلول های بنیادی چیست؟
از آنجایی که سلول های بنیادی توانایی تبدیل به انواع مختلف سلولهای دیگر را دارند، دانشمندان معتقدند که این سلول‌ها می‌توانند برای درمان و درک بیماری‌های مختلف مفید باشند.
از سلول های بنیادی می‌توان برای موارد زیر استفاده کرد:
| کاربردهای سلول بنیادی | توضیحات |
|---|---|
| رشد سلولهای جدید در آزمایشگاه برای جایگزینی اندام‌ها یا بافت‌های آسیب‌دیده | سلولهای بنیادی می‌توانند به رشد سلول‌ها یا بافت‌های جدید کمک کنند که می‌تواند در درمان آسیب‌ها و نارسایی‌های اندام‌ها مانند کبد یا قلب استفاده شود. |
| اصلاح قسمت‌هایی از اندام‌هایی که به درستی کار نمی‌کنند. | سلولهای بنیادی قادرند تا در اندام‌های نارسا مثل قلب یا کلیه‌ها وارد شده و عملکرد آنها را بهبود بخشند. |
| بررسی علل نقص ژنتیکی در سلول‌ها | تحقیقات بر روی سلولهای بنیادی می‌تواند به شناسایی علل و عوامل نقص‌های ژنتیکی کمک کرده و راه‌هایی برای درمان یا جلوگیری از این مشکلات را فراهم آورد. |
| تحقیق در مورد نحوه ایجاد انواع بیماری‌ها خصوصاً سرطان‌ها | سلولهای بنیادی مورد استفاده قرار می‌گیرند تا درک بهتری از فرآیندهای سلولی و مولکولی که منجر به بیماری‌های مختلف، به ویژه سرطان، می‌شوند، بدست آید. |
| درمان سرطان‌ها، انواع بدخیمی‌ها، درمان انواع کم خونی و انواع بیماری‌های متابولیکی | استفاده از سلولهای بنیادی در پیوندهای مغز استخوان و دیگر درمان‌های مبتنی بر سلول برای مبارزه با سرطان و اختلالات خونی و متابولیکی است. |
| آزمایش داروهای جدید برای ایمنی و اثربخشی آنها | سلولهای بنیادی در آزمایش‌های دارویی به کار رفته تا اثربخیشی و ایمنی داروهای جدید قبل از ورود به بازار و استفاده بالینی آزمایش شوند. |
۱. سلول های بنیادی برای مو (روش جدید کاشت مو سلول بنیادی)
کاشت مو با سلول های بنیادی یک رویکرد جدید برای کسانی است که موهای خود را از دست داده‌اند. استفاده از سلول های بنیادی مزانشیمی می‌تواند یک روش موثر در کاشت و رویش مجدد موها باشد.
۲. سلول های بنیادی برای پوست (تزریق سلول بنیادی به صورت)
با تزریق سلول های بنیادی به پوست می‌توان از آن برای ترمیم بافت‌های آسیب‌دیده، سوختگی‌های پوست، جوان‌سازی و رفع مشکلات مختلف پوستی کمک گرفت. این سلول‌ها بهترین و ایمن‌ترین گزینه در سلول درمانی هستند و می‌توان از آنها برای ترمیم زخم‌ها استفاده کرد.
۳. کاشت دندان با سلول بنیادی
یکی از جذابیت‌های کاربرد سلول های بنیادی، استفاده از آنها در کاشت دندان است. این روش که هنوز در حال بررسی است، امکان رشد موفقیت‌آمیز دندان‌های کاملاً جدید برای جایگزینی دندان‌های از دست رفته را فراهم می‌کند.
۴. افزایش قد با سلول های بنیادی
یکی دیگر از زمینه‌هایی که هنوز تحقیقات در آن ادامه دارد، استفاده از سلول های بنیادی برای افزایش قد است. محققان بر این باورند که شاید بتوان با کمک سلول های بنیادی سوماتیک، قد افراد بزرگسال را بلندتر کرد.
۵. بچه دار شدن از طریق سلول های بنیادی
از سلول های بنیادی می‌توان برای درمان ناباروری هم استفاده کرد. این سلول‌ها می‌تواند به تولید تخمک و تولید سلولهای تخمدان کمک کند. در نتیجه به صورت کلی می‌تواند سطح باروری زنان را افزایش دهد. در سطح آزمایشگاهی نیز با کمک سلول های بنیادی پرتوان، سلولهای تخمک و اسپرم تولید می‌شوند که می‌توان از آنها برای درمان ناباروری استفاده کرد.
۶. ژن درمانی با سلول های بنیادی
یکی از تکنیک‌های جدید برای درمان برخی از بیماری‌ها، ترکیب سلول های بنیادی با ژن درمانی است. می‌توان از سلول های بنیادی برای ژن درمانی استفاده کرد و به این طریق بیماری‌های مختلفی را درمان کرد.
۷. سلول های بنیادی برای تحقیقات و پژوهش های علمی
بخش دیگر کاربردی که سلول های بنیادی دارد، استفاده از آنها در تحقیقات علمی است. تحقیقات و پژوهش‌های علمی با سلول های بنیادی بالغ اهدایی آغاز می‌شوند. محققان میلیون‌ها سلول را با هدف تبدیل سلول های بنیادی بالغ اولیه به سلولهای جنینی یا سلولهای پرتوان آزمایشگاهی رشد می‌دهند تا از این سلول‌ها برای مطالعات علمی مختلف استفاده کنند.
بیماری های قابل درمان با سلول های بنیادی
سلول های بنیادی بالغ می‌توانند برای درمان بیماری‌های مختلف مورد استفاده قرار بگیرند. از پیوند مغز استخوان گرفته تا درمان سرطان‌های خون مانند لوسمی، مولتیپل میلوما و لنفوم غیر هوچکین و انواع اختلالات خونی مانند کم خونی داسی شکل؛ همگی با کمک سلول های بنیادی قابل درمانند.
۱. سلول های بنیادی برای زانو درد
یک سری مطالعات نشان می‌دهد که می‌توان از تزریق سلول های بنیادی، برای درمان درد زانو یا آرتروز زانو استفاده کرد. تحقیقات اولیه نشان می‌دهد که این سلول‌ها می‌تواند میزان درد و التهاب را به میزان زیادی کاهش دهد.
۲. سلول های بنیادی برای سرطان
سرطان‌های خون مانند لوسمی، مولتیپل میلوما و لنفوم غیر هوچکین را می‌توان با استفاده از سلول های بنیادی درمان کرد. افراد مبتلا به این بیماری‌ها اغلب پس از دریافت شیمی‌درمانی شدید یا پرتودرمانی برای از بین بردن سلول های بنیادی سرطانی در مغز استخوان خود نیاز به پیوند سلول های بنیادی دارند.
۳. سلول های بنیادی برای اوتیسم
محققان معتقدند که می‌توان از سلول های بنیادی برای درمان طیف بیماری اوتیسم هم استفاده کرد. میزان موفقیت این روش به سن بیمار و وضعیت او بستگی دارد. ترکیب درمان با سلول های بنیادی و دیگر درمان‌ها می‌تواند به بهبود توسعه شناختی بیماران، توسعه افزایش ظرفیت یادگیری و بهبود تمرکز و حافظه آنها کمک کند.
۴. سلول های بنیادی برای چشم
سلول های بنیادی لیمبال قرنیه از یک اهداکننده یا چشم دیگر بیماران، می‌تواند به عنوان درمانی برای برخی از انواع آسیب‌های چشم یا بیماری قرنیه استفاده شود.
۵. درمان فلج مغزی با روش سلول های بنیادی در ایران
محققان ایرانی در حال بررسی کاربرد سلول های بنیادی برای درمان فلج مغزی هستند. سلولهای عصبی بنیادی در این روش تحقیقاتی برای درمان فلج مغزی مورد استفاده قرار می‌گیرند.
اهدای سلول های بنیادی چگونه است؟
می‌توان سلول های بنیادی را از یک اهداکننده دریافت کرد. برای مطابقت دادن سلول های بنیادی اهداکننده با دریافت‌کننده، از تست HLA استفاده می‌شود. بعد از تایید مطابقت، به فرد اهداکننده یک سری داروها تزریق می‌شود تا تعداد سلول های بنیادی در او افزایش یابد. سپس نمونه‌ها از فرد اهداکننده گرفته می‌شود.
سلول های بنیادی از کجا گرفته می‌شود؟
خون، مغز استخوان، بند ناف، پالپ دندان، بافت‌های چربی، ماهیچه‌ای و استخوانی و جفت همگی می‌توانند منبع سلول های بنیادی باشند. به صورت معمول سلول های بنیادی که برای پیوند دادن مورد استفاده قرار می‌گیرند، از خون یا مغز استخوان جمع‌آوری می‌شوند.
عوارض تزریق و اهدای سلول بنیادی
پیوند سلول های بنیادی روش‌های پیچیده‌ای با خطرات قابل توجه است. پس زدن سلول‌ها در بدن فرد دریافت‌کننده پیوند، کاهش تعداد گلبول‌های خون، کم خونی و فقر آهن، خونریزی یا کبودی، افزایش خطر عفونت، خستگی، ریزش مو و در برخی موارد ناباروری از جمله عوارض تزریق و اهدای سلول بنیادی برای فرد گیرنده است. برخی از گزارش‌ها هم عوارض خطرناک‌تر نظیر تب، عفونت، تومور و التهاب مغز، لخته‌های خونی خطرناک و حتی مرگ را نشان می‌دهند.
نتیجه گیری و راهنمای مراجعه به دکتر
سلول بنیادی این قابلیت را دارد تا انواع مختلفی از سلول‌ها را در بدن بسازد و به سلولهای تخصصی تمایز یابد. این قابلیت خارق‌العاده موجب شده تا از این سلول‌ها در زمینه‌های مختلف درمانی، پزشکی و تحقیقاتی استفاده شود. اگر شرایط مناسبی دارید و از سلامت کامل برخوردار هستید می‌توانید با رفتن به یک مرکز تخصصی سلول های بنیادی، سلولهای خود را برای کمک به درمان دیگر بیماران اهدا کنید.
تسریر مراقب سلامتی شماست!
