به گزارش پایگاه خبری تحلیلی تسریر، آنوریسم مغزی (brain aneurysm) یا انوریسم داخل جمجه ای، تورم و برآمدگی در رگ خونی مغز است. در صورتی که آنوریسم مغزی گسترش پیدا کند و دیواره رگ‌های خونی بیش از حد نازک شود، آنوریسم پاره شده و خونریزی داخل مغزی اتفاق می‌افتد.
پارگی آنوریسم مغزی به سردرد شدید و سکته مغزی منجر شده و می‌تواند کشنده باشد. این عارضه ژنتیکی و ارثی، ریسک بالایی دارد و بیشتر در افراد بین ۳۰ تا ۶۰ سال دیده می‌شود و شیوع آن در زنان بیشتر از مردان است.
در ادامه این مطلب با ما باشید تا با تعریف آنوریسم مغزی، علائم و علت آنوریسم و انواع روش‌های درمان این عارضه بیشتر آشنا شوید.
آنوریسم مغزی چیست؟
آنوریسم مغزی یکی از بیماری های مغز و اعصاب و نوعی برآمدگی در ناحیه ضعیف شریان در داخل یا اطراف مغز است. فشار دائمی جریان خون، بخش ضعیف را به‌سمت بیرون هل داده و باعث ایجاد برآمدگی تاول‌مانندی می‌شود. زمانی که خون با فشار به سمت این برآمدگی می‌رود، آنوریسم بزرگتر می‌شود. درست مانند وقتی که بادکنکی که باد شده نازک‌تر می‌شود و ممکن است هر لحظه بترکد.
آنوریسم مغزی در هر جایی از مغز ممکن است اتفاق بیفتد، اما بیشتر آنها در شریان‌های اصلی در قسمت زیرین جمجمه تشکیل می‌شوند. تقریبا ۱۰ تا ۳۰ درصد افراد مبتلا به آنوریسم مغزی دارای آنوریسم‌های متعدد و چندگانه هستند. اکثر آنوریسم‌های جمجمه‌ای کوچک هستند و علائم مشخصی ندارند. علائم آنها تنها درصورتی ظاهر می‌شود که به عصب‌های مجاور یا بافت مغزی فشار بیاورد. در صورت پارگی آنوریسم، خونریزی در مغز ایجاد می‌شود که می‌تواند خطرناک و کشنده باشد. هرچقدر از پارگی آنوریسم مغز بیشتر بگذرد، احتمال مرگ یا از کار افتادگی بیشتر می‌شود.
علائم آنوریسم مغزی
آنوریسم مغزی معمولا علائمی ندارد تا زمانی که پاره شود. آنوریسم مغزی پاره نشده هم تنها در صورت بزرگ شدن یا فشار به بافت یا عصب‌های داخل مغزی، علائم و نشانه دارد.
علائم آنوریسم مغزی پاره نشده عبارتند از:
- اختلال بینایی مانند دوبینی یا از دست دادن بینایی
- درد بالا یا اطراف چشم‌ها
- حس کرختی و بی‌حسی یا ضعف در یک طرف صورت
- مشکل در تکلم
- سردرد
- از دست دادن تعادل
- مشکل در تمرکز یا حافظه کوتاه مدت
در صورت مشاهده هر کدام از علائم آنوریسم مغزی پاره نشده بلافاصله باید به پزشک مراجعه کنید.
آنوریسم مغزی پاره شده چیست؟
زمانی که التهاب ایجاد شده در رگ‌های مغزی به بافت اطراف مغز فشار می‌آورد، ترکیدگی و پارگی آنوریسم اتفاق می‌افتد که به آن آنوریسم مغزی پاره شده می‌گویند. این عارضه با سردرد ناگهانی شدید شروع می‌شود و انگار ضربه‌هایی به سر می‌زنند، درد آن به‌حدی شدید است که تا به‌حال تجربه نشده است.
دیگر علائم آنوریسم مغزی پاره شده عبارتند از:
- احساس بیماری یا مریضی
- درد گردن یا خشکی و کشیدگی گردن
- حساسیت به نور
- دوبینی یا تاربینی
- گیجی ناگهانی
- از دست دادن هوشیاری
- تشنج
- ضعف در یک طرف بدن یا هر اندامی
علائم آنوریسم مغزی پاره نشده
از علائم آنوریسم مغزی پاره نشده می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- سردرد
- تغییرات بینایی
- بزرگ شدن مردمک چشم
- کرختی، بی‌حسی یا گزگز کردن سر یا صورت
- درد چشم
- تشنج
متن انگلیسی:
An unruptured brain aneurysm may not have any symptoms, especially if it’s small. However, a larger unruptured aneurysm may press on brain tissues and nerves. Symptoms of an unruptured brain aneurysm may include: Pain above and behind one eye
ترجمه متن:
آنوریسم مغزی پاره نشده ممکن است هیچ علامتی نداشته باشد، به خصوص اگر کوچک باشد. با این حال، آنوریسم پاره نشده بزرگتر ممکن است بر بافت‌های مغز و اعصاب فشار بیاورد. علائم آنوریسم مغزی پاره نشده ممکن است شامل این موارد باشد: درد در قسمت بالا و پشت یک چشم
علت آنوریسم مغزی
زمانی که دیواره رگ‌های مغزی نازک و ضعیف می‌شود، آنوریسم داخل مغزی شدت پیدا می‌کند. این بیماری می‌تواند ژنتیکی و ارثی و به‌خاطر اختلال و نقص مادرزادی در دیواره رگ‌ها باشد. عوامل دیگری هم باعث ضعیف شدن دیواره عروق مغزی می‌شوند.
فاکتورهای ارثی زیر روی سلامت عروق تاثیر گذاشته و ریسک ابتلا به آنوریسم مغزی را افزایش می‌دهند:
- سندرم قلبی اهلرز-دنلوس (Vascular Ehlers-Danlos syndrome)
- بیماری کلیه پلی‌کیستیک
- سندروم مارفان
- دیسپلازی فیبروماسکولار
- ناهنجاری‌های شریانی
- سابقه ابتلا به آنوریسم مغزی در اقوام درجه یک مانند خواهر و بردار بیولوژیک یا پدر و مادر
در شرایط زیر هم، دیواره شریانی به‌مرور زمان ضعیف‌تر می‌شود:
- سیگار
- فشار خون بالا
- سومصرف مواد به‌خصوص کوکائین
- زیاده‌روی در مصرف الکل
راه های تشخیص آنوریسم مغزی
بیشتر مبتلایان به این عارضه نمی‌دانند که مبتلا هستند. عکسبرداری و سی‌تی اسکن مغز یا ام‌آر‌آی، و آنژیوگرافی مغز از راه‌های تشخیص آنوریسم مغزی هستند. در صورتی که علائمی مانند سردرد شدید ناگهانی دارید، حتما به اورژانس مراجعه کنید.
آیا آنوریسم مغزی درمان دارد؟
بله، روش‌های مختلفی برای درمان آنوریسم مغزی وجود دارد. زمانی که پارگی اتفاق بیفتد، با جراحی می‌توان عارضه را برطرف کرد و برای نوع پاره نشده هم روش‌های درمانی مختلفی وجود دارند که بسته به تشخیص پزشک و شرایط بیمار انتخاب می‌شوند.
راه های درمان آنوریسم مغزی
دو روش درمانی رایج برای پارگی آنوریسم مغزی وجود دارد. درمان آنوریسم مغزی پاره شده با عمل جراحی یا درمان اندوسکولار انجام می‌شود. منظور از درمان اندوسکولار یعنی این عارضه از داخل شریان مغز درمان می‌شود. روش اندوسکولار نسبت به جراحی، کمتر تهاجمی است. در این روش، جراح کاتتر را از طریق شریان (معمولا از مچ دست یا کشاله ران) وارد کرده و به سمت آنوریسم هدایت می‌کند.
سپس با استفاده از دستگاه‌های منحرف‌کننده جریان، مختل‌کننده جریان داخل مجرای، استنت، سیم‌پیچ یا ترکیبی از این دستگاه‌ها، آنوریسم را از داخل رگ خونی از بین می‌برد.
علاوه بر این، درمان‌های دیگری برای پارگی آنوریسم مغزی وجود دارند که هدف آنها تسکین علائم و مدیریت عوارض است:
- استفاده از داروهای گشادکننده عروق برای افزایش جریان خون در ناحیه آسیب‌دیده
- استفاده از داروهای ضدتشنج برای کنترل تشنج‌های مرتبط با پارگی آنوریسم مانند لوتیراستام، فنی توئین و والپروئیک اسید
جراحی آنوریسم مغزی
در صورت پاره شدن آنوریسم مغزی، می‌توان جریان خون را با روش‌های مختلف جراحی مانند کلیپ میکروجراحی، بای پس و مسدود کردن عروق، انحراف جریان خون با استنت و کویلینگ اندوواسکولار، از آنوریسم دور کرد و رگ خونی پاره شده را ترمیم نمود. در جراحی آنوریسم مغزی، جراح مغز و اعصاب بخشی از جمجمه را برای دسترسی به آنوریسم برداشته و رگ خونی که آن را تغذیه می‌کند شناسایی می‌کند. سپس یک گیره فلزی کوچک را روی گردن آنوریسم قرار می‌دهد تا جریان خون را به داخل آن متوقف کند و آن را ببندد.
درصد موفقیت عمل انوریسم مغزی
درصد موفقیت عمل آنوریسم مغزی به عوامل مختلفی از جمله اندازه و مکان آنوریسم، عملکرد عملیاتی جراح، وضعیت عمومی بیمار، و عوامل دیگری بستگی دارد. همچنین، درصد موفقیت ممکن است بسته به تعریف موفقیت متفاوت باشد (مثلاً برای بستن کامل آنوریسم یا کاهش خطر پارگی و عوارض مرتبط). میزان موفقیت به دستاوردهای جراح و تجربه او نیز بستگی دارد. برای مثال، برخی مطالعات نشان داده‌اند که درصد موفقیت عمل آنوریسم مغزی با استفاده از روش جراحی برش به طور متوسط در حدود ۸۰-۹۰ درصد است.
درمان گیاهی آنوریسم مغزی
درمان گیاهی برای آنوریسم مغزی در حقیقت بر اصول تغذیه سالم و سبک زندگی منظم تاکید دارد. با این حال، مهم است بدانید که درمان گیاهی تنها، نمی‌تواند آنوریسم مغزی را درمان کند یا جایگزین درمان‌های پزشکی معمولی باشد. بلکه باید زیرنظر پزشک متخصص باشد. آلوئه‌ورا خواص ضد التهابی و آرامبخشی دارد که ممکن است در کاهش التهاب و تسکین علائم مربوط به آنوریسم مغزی مفید باشد. می‌توانید ژل آلوئه‌ورا را مستقیم روی ناحیه مورد نیاز بمالید یا از محصولات حاوی آلوئه‌ورا استفاده کنید.
زنجبیل خواص ضد التهابی و ضد اکسیدانی دارد که ممکن است در بهبود علائم مرتبط با آنوریسم مغزی مفید باشد. می‌توانید زنجبیل را به صورت تازه یا به صورت چای مصرف کنید. استرس و فشار روحی عوامل تحریک‌کننده برای آنوریسم مغزی هستند. برخی گیاهان مانند لوزیانا، آویشن، آشواگاندا و نعناع فلفلی می‌توانند به عنوان گیاهان ضد استرس مفید باشند و در کاهش استرس و آرامش روحی کمک کنند.
درمان آنوریسم مغزی در طب سنتی
برخی از روش‌های طب سنتی که ممکن است برای درمان آنوریسم مغزی مورد استفاده قرار گیرند عبارتند از:
- آویشن جهت کاهش التهاب و تسکین علائم مرتبط با آنوریسم مغزی
- گیاهان ضد استرس و آرامبخش مثل گل محمدی، زعفران و لوزیانا
- تغذیه مناسب و مصرف مواد غذایی سالم سرشار از آنتی‌اکسیدان‌ها و اسیدهای چرب امگا-۳، مثل میوه‌ها و سبزیجات تازه، ماهی چرب، آجیل و روغن زیتون
انواع آنوریسم مغزی
آنوریسم مغزی سه نوع دارد که عبارتند از:
آنوریسم ساکولار
کیسه گردی حاوی خون است و به شریان اصلی یا یکی از شاخه‌های آن متصل می‌شود. این نوع آنوریسم به عنوان «آنوریسم توت» نیز شناخته می‌شود زیرا شبیه یک توت آویزان است. انوریسم ساکولار شایع‌ترین نوع آنوریسم مغزی است و به طور معمول در شریان‌های پایه مغز یافت می‌شود و بیشتر در بزرگسالان رخ می‌دهد.
انوریسم دوکی شکل
آنوریسم دوکی شکل هنگامی اتفاق می‌افتد که یک برآمدگی یا خروجی از سرخرگ رخ می‌دهد.
آنوریسم قارچی
انوریسم قارچی به دلیل عفونت رخ می‌دهد که گاهی روی شریان‌های مغز تاثیر می‌گذارد. این عفونت باعث ضعیف شدن دیواره شریان و بروز آنوریسم می‌شود.
آنوریسم مغزی مادرزادی
این نوع از بیماری، همان طور که از نامش بر می‌آید به صورت مادرزادی در فرد ایجاد می‌شود و به همین دلیل هم می‌توان آن را تا حدودی شایع دانست.
متن انگلیسی:
Cerebral aneurysms can be congenital (present at birth), resulting from an inborn abnormality in an artery wall. They also are more common in people with certain genetic diseases, such as connective tissue disorders or polycystic kidney disease
ترجمه متن:
آنوریسم های مغزی می‌توانند به طور مادرزادی، ناشی از یک ناهنجاری ذاتی در دیواره شریان باشند (در بدو تولد وجود داشته باشند). همچنین در افراد مبتلا به بیماری‌های ژنتیکی خاص، مانند اختلالات بافت همبند یا بیماری کلیه پلی کیستیک، شایع‌تر است
آنوریسم مغزی در بارداری
احتمال بروز این عارضه در زنان باردار بالای ۳۰ سال بیشتر است و در بارداری اول شیوع بیشتری دارد. آنوریسم‌ها معمولا در سه ماهه پایانی روی می‌دهند. افرادی که سابقه قاعدگی زودرس دارند یا اولین بار است که باردار می‌شوند، بیشتر در معرض ریسک آنوریسم مغزی در بارداری قرار دارند.
عوارض آنوریسم مغزی
در ادامه بحث آنوریسم مغزی باید بگوییم که بسته به اینکه این عارضه روی کدام بخش مغز اثر گذاشته است، اثرات و عوارض بلندمدت آن می‌توانند جسمی یا روانی باشند.
براساس نتایج مطالعات، عوارض بلندمدت آنوریسم مغزی عبارتند از:
| عوارض | دلایل ایجاد در طولانی مدت |
|---|---|
| افسردگی | ممکن است ناشی از آسیب به نواحی مغز که مسئول تنظیم خلق و خو هستند باشد. این تغییرات می‌تواند منجر به احساس ناامیدی و کاهش علاقه به فعالیت‌های روزمره شود. |
| سردرد مزمن | آسیب به بافت مغز و عروق خونی ممکن است باعث تحریک مداوم اعصاب و ایجاد سردردهای مزمن شود. |
| از دست دادن حافظه و فراموشی | آسیب به قسمت‌های مغز مسئول حافظه، مثل هیپوکمپوس، می‌تواند منجر به مشکلات حافظه و فراموشی شود. |
| مشکلات فیزیکی | آسیب به بخش‌های مغز که کنترل حرکتی دارند می‌تواند باعث ضعف عضلانی، مشکل در راه رفتن و سایر مشکلات حرکتی شود. |
| خستگی جسمی و روانی | ناشی از فشار مداوم برای بهبودی و کاهش ظرفیت مغز برای مدیریت استرس‌های روزمره است. |
| از دست رفتن هماهنگی بین عضلات | آسیب به سیستم عصبی مرکزی می‌تواند توانایی مغز برای هماهنگ کردن حرکات دقیق را مختل کند. |
| از دست رفتن تعادل بدن | آسیب به نواحی مغزی که بر تعادل و هماهنگی بدن نظارت دارند، می‌تواند باعث مشکل در حفظ تعادل شود. |
| تغییر در ادراک | آسیب به نواحی مغز که در تفسیر حواس و پردازش اطلاعات محیطی نقش دارند، می‌تواند تغییراتی در ادراک فرد ایجاد کند. |
| عدم تمرکز | آسیب مغزی ممکن است باعث اختلال در توانایی تمرکز و توجه شود، که بر عملکرد شغلی و تحصیلی تأثیر می‌گذارد. |
| ضعف در دست و پاها | آسیب به مراکز حرکتی مغز می‌تواند منجر به ضعف عضلانی در اندام‌ها شود، که انجام فعالیت‌های روزمره را دشوار می‌کند. |
| اختلال عواطف | تغییرات در مناطق مغزی مرتبط با تنظیم احساسات ممکن است باعث پاسخ‌های عاطفی نامناسب یا تغییرات ناگهانی در خلق و خو شود. |
| تغییرات شخصیتی و رفتاری | آسیب به لوب‌های پیشانی مغز، که در تنظیم رفتار و تصمیم‌گیری نقش دارند، می‌تواند منجر به تغییر در شخصیت و رفتارهای اجتماعی شود. |
عوارض بعد از عمل آنوریسم مغزی
بعد از عمل، بیمار ممکن است عوارض کوتاه مدت یا بلندمدتی را تجربه کند:
- سردردهای مزمن
- فراموشی و از دست دادن حافظه
- تغییرات شخصیتی
- مشکلات جسمی
راه های پیشگیری از آنوریسم مغزی
در بیشتر موارد امکان پیشگیری وجود ندارد. البته با انجام برخی اقدامات و چند تغییر کوچک می‌توان ریسک را کمتر کرد مانند:
- ترک سیگار و دخانیات
- کاهش فشار خون
- سبک زندگی سالم
- سالم خواری
نتیجه گیری و راهنمای مراجعه به دکتر
آنوریسم مغزی یک وضعیت پرخطر است که می‌تواند به علت ضعف دیواره عروق خونی، عوامل وراثتی، عوامل محیطی و عوارض عفونی رخ دهد. این عارضه در بیشتر موارد تا قبل از پاره شدن هیچ علائمی ندارد، بنابراین، تشخیص و درمان آنوریسم مغزی از اهمیت بسیاری برخوردار است. روش‌های تشخیصی مانند سی‌تی‌اسکن، MRI و آنژیوگرافی مغزی می‌توانند به پزشک در تشخیص صحیح کمک کنند.
در صورت تشخیص آنوریسم، درمان‌هایی مانند جراحی باز و جراحی اندوواسکولار تجویز می‌شوند. آنوریسم مغزی باید جدی گرفته شود و نیاز به پیگیری مداوم و مراقبت دارد. با پیشگیری از فشار خون بالا، اجتناب از مصرف سیگار و مواد مخدر، و رعایت سبک زندگی سالم می‌توان خطر ابتلا به آنوریسم مغزی را کاهش داد. در صورت مشاهده هرگونه علائم مشکوک، بلافاصله به دکتر مغز و اعصاب مراجعه کنید.
تسریر مراقب سلامتی شماست!
