به گزارش پایگاه خبری تحلیلی تسریر، مغز به عنوان فرمانده بدن رهبری اجزای مختلف را برعهده دارد. به‌طور کلی مغز گفتار، افکار، حافظه، حرکات و عملکرد اندام‌ها را کنترل می‌کند و هر بخش از آن متعلق به قسمت مشخصی از بدن است. زمانی که بر اثر دلایل مختلف به هر یک از چهار لوب مغز آسیب وارد شود، ضایعه مغزی ایجاد می‌شود.
اگر شما هم کنجکاو شده‌اید بدانید علت ضایعه مغزی چیست و چه علائمی دارد، در این مقاله همراه ما باشید.
ضایعه مغزی چیست؟
ضایعه مغزی به انگلیسی Brain lesion گفته می‌شود و ناشی از التهاب، نقص یا تخریب سلول‌های مغزی است که در بافت مغز آسیب ایجاد می‌کند. این صدمه و آسیب در تصویربرداری MRI یا CT اسکن به صورت لکه‌های سیاه و سفید مشخص خواهند شد.
درواقع اگر می‌خواهید بدانید ضایعه مغزی یعنی چه باید بگوییم این ضایعات نوعی بافت غیر طبیعی هستند که می‌توانند به هر قسمتی از مغز (بخش‌های کوچک تا بزرگ) آسیب وارد کنند. معمولا ضایعه مغزی در مراحل اولیه بسیار کوچک است و علائمی ایجاد نمی‌کند، اما با پیشرفت این عارضه، اثرات آن از نظر جسمی در فرد ظاهر می‌شود.
ایا لکه در مغز خطرناک است؟
لکه‌ها یا ضایعات مغزی بسته به نوع، مکان، اندازه و علت ایجاد می‌توانند به صورت خطرناک یا غیر خطرناک دسته‌بندی شوند. درواقع برخی لکه‌ها در مغز بی‌ضرر هستند و تاثیر محدودی دارند اما بعضی دیگر می‌توانند علائم و عوارض جدی ایجاد کنند.
لکه های سیاه در مغز نشانه چیست؟
وجود لکه سیاه در ام ار ای مغز ممکن است به معنی خونریزی باشد. این عارضه معمولا به علت ضربه به سر، عوارض بعد از جراحی یا خونریزی عروق مغزی ایجاد می‌شود. این خونریزی‌ها می‌توانند باعث بروز لکه‌های سیاه در نواحی مختلف مغز شوند. لکه‌های سیاه به‌طور معمول نشانه‌های خطرناکی هستند و نیاز به ارزیابی دقیق توسط پزشک متخصص مغز و اعصاب دارند.
لکه سفید در مغز به چه معنی است؟
لکه سفید در mri مغز نشان‌دهنده تغییرات در حجم آب و مواد سیال بافت مغز است. زمانی که سلول‌های مغز به دلایل مختلف ملتهب شوند یا آسیب ببینند، این تغییرات در مغز ایجاد خواهد شد و نتیجه آن بروز لکه سفید است.
به‌طور کلی دلایل اصلی ایجاد لکه سفید در مغز عبارت‌اند از:
- ضربه کوچک به سر
- سکته خاموش (بدون علامت)
- میگرن
- لوپوس
- بیماری ام‌اس (MS)
- اچ‌آی‌وی (HIV)
- تومور مغزی (لنفوم)
علت ایجاد ضایعه مغزی
شایع‌ترین دلایل بروز ضایعات مغزی شامل موارد زیر می‌شوند:
تروما
یکی از شناخته شده‌ترین دلایل ضایعه مغزی، تروما است که باعث قطع ارتباط بین سلول‌های مغزی می‌شود.
التهاب مغزی
ضایعه مغزی در اثر ضربه باعث ایجاد خونریزی در مغز می‌شود. این عارضه می‌تواند در بافت مغز یا فضای اطراف آن بروز پیدا کند که با ایجاد لخته خون باعث آسیب جدی خواهد شد.
هرچه لخته بزرگتر شود، فشار جمجمه افزایش می‌یابد و در این صورت مغز بیشتر تحت فشار است. در اغلب موارد اگر خونریزی ناشی از ضربه نباشد، بر اثر فشار خون بالا، ناهنجاری عروقی یا آنوریسم مغزی ایجاد خواهد شد.
عفونت
بیماری مننژیت و انسفالیت بر اثر عفونت انگلی یا سایر عفونت‌ها بروز پیدا می‌کنند. این بیماری‌ها با ایجاد التهاب مغز، عملکرد آن را دچار اختلال خواهند کرد. از دیگر عوارض عفونت، بروز آبسه مغز است که منجر به ضایعه مغزی و علائم دردناک آن می‌شود.
بیماری‌های التهابی
برخی بیماری‌ها که باعث ضعف سیستم ایمنی می‌شوند، عملکرد مغز را تحت تاثیر قرار می‌دهند. شایع‌ترین بیماری‌های ایجادکننده ضایعه مغزی عبارت‌اند از:
- سارکوئیدوز
- آمیلوئیدوز
- بیماری التهابی روده
- آرتریت روماتوئید
تومور
تومورهای سلول‌های مغزی یا آن‌هایی که از اندام‌های دیگر به سمت مغز گسترش یافته‌اند، به ۲ شکل موجب بروز ضایعات مغزی می‌شوند:
- سلول‌های مغزی و عملکرد آن‌ها توسط تومور از بین می‌رود.
- تومور با اشغال فضای مغز، تورم زیادی ایجاد می‌کند که باعث بروز اختلال در سلول‌های مغزی می‌شود. این عارضه در تومورهای خوش‌خیم یا بدخیم رایج است.
عدم خون‌رسانی کافی به مغز
قطع خون‌رسانی به مغز ممکن است دلایل مختلفی داشته باشد. از مهمترین عوارض آن سکته مغزی یا انفارکتوس است.
فلج مغزی
این عارضه به صورت ضایعه مغزی در نوزادان بروز پیدا می‌کند که دلیل اصلی ایجاد آن، عدم اکسیژن‌رسانی کافی به نوزاد است. ضایعه مغزی نوزادان معمولا در رحم مادر (قبل از تولد) یا در طول ۲ سال اول زندگی به دلیل جراحت و بیماری ایجاد می‌شود.
علائم ضایعات مغزی
نشانه‌های این عارضه بر اساس نوع، محل و اندازه ضایعه متفاوت است. در جدول زیر علائم ضایعه مغزی را بر اساس محل ایجاد و آسیب مغزی معرفی کرده‌ایم:
| محل و علت آسیب مغزی | علائم |
| لوب تمپورال | اختلال شنوایی، بویایی، زبان، گفتار، تغییر در رفتار و احساسات، مشکلات بینایی، عدم تمرکز کافی و فراموشی |
| لوب فرونتال | از دست دادن بویایی، اختلال گفتاری، عدم توانایی حرکت یک یا ۲ طرف بدن، تغییرات رفتاری |
| لوب پاریتال | از دست دادن حس لامسه، اختلال در گفتار و عدم تشخیص هویت چیزی که در دست دارند (استریوژنوز) |
| لوب اکسیپیتال | اختلال در بینایی |
| عفونی | سفتی گردن، سردرد، تب، احتمال تشنج |
| عروقی | سردرد ناگهانی و شدید، گاهی‌اوقات غش |
| بدخیم | سردرد دائمی، اختلال در شخصیت و وضعیت روانی |
| تروما | آسیب جمجه، کبودی صورت، بروز لک‌هایی در پوست سر، زخم‌های سر |
منظور از ضایعه مغزی مادرزادی چیست؟
ضایعه مغزی مادرزادی به وضعیتی اشاره دارد که از زمان تولد یا در دوران جنینی در مغز ایجاد می‌شود. این نوع ضایعات مغزی ممکن است به دلایل مختلف مثل عوامل ژنتیکی، محیطی، عفونت‌ها و خونریزی در مغز بروز پیدا کند. آسیب مغزی مادرزادی بر توانایی جسمی و ذهنی نوزاد تاثیر می‌گذارد و مشکلات مختلفی از جمله مشکلات حرکتی، زبانی، شناختی و رفتاری ایجاد می‌کند.
بررسی ارتباط بین ضایعه مغزی و تشنج
ضایعات مغزی ممکن است یکی از علل تشنج باشند. ضایعه‌های مغزی مانند خونریزی در مغز، التهابات، تومورها یا ضربه به سر فرآیند الکتریکی نورون‌ها را تحت تاثیر قرار می‌دهند. در این صورت تخلیه ناگهانی و نامنظم نورون‌ها اتفاق می‌افتد که نتیجه آن تشنج است.
ضایعه مغزی در کودکان و نوزادان چگونه است؟
ضایعه مغزی در نوزادان و کودکان می‌تواند ناشی از صدمات مختلفی مانند تصادف، سقوط، عفونت‌های مغزی و… باشد. شایع‌ترین علائم ضایعات مغزی در کودکان و نوزادان شامل موارد زیر می‌شود:
- برآمدگی ناحیه نرم و کوچک پوست نازک اطراف مغز به دلیل فشار غیر طبیعی مغز
- ایجاد رفلکس قرمز غیر طبیعی در چشم
- ایجاد شکاف جمجه به دلیل فشار و گسترش بافت مغز
- بروز رفلکس کف پا (Babinski) در کودکان بالای ۲ سال (نشان‌دهنده مشکل در سیستم عصبی مرکزی)
روش تشخیص ضایعات مغزی
پزشک برای تایید یا رد ضایعه مغزی، ابتدا معاینه فیزیکی انجام می‌دهد و درباره سابقه پزشکی شما سوال می‌پرسد. سپس بر اساس علائم بیماری، یکی از روش‌های مختلف برای تایید نوع ضایعات مغزی انتخاب می‌شود.
روش‌های تشخیصی ضایعات مغزی عبارت‌اند از:
- تماس پوست بدن بیمار با اشیا گرم و سرد برای تشخیص محل ضایعه
- تست MRI یا CT اسکن برای تشخیص نوع ضایعه مغزی
- گرفتن مایع مغزی نخاعی (CSF) برای تشخیص عفونت، خونریزی یا پروتئین‌های غیر طبیعی
درمان ضایعه مغزی
راهکارهای درمانی برای ضایعات مغزی به نوع و شدت ضربه، مکان آسیب‌دیده، وضعیت فرد و عوارض ایجادشده بستگی دارد. پزشک فوق تخصص مغز و اعصاب با در نظر گرفتن شرایط مذکور یکی از گزینه‌های زیر را برای درمان انتخاب می‌کند.
البته در برخی مواقع درمان با ترکیب چندین روش زیر انجام خواهد شد:
- اگر ضایعه مغزی جدی نباشد و پیشرفت نکند، درمان پزشکی نیاز نیست و می‌توان به چکاپ دوره‌ای بسنده کرد.
- در صورتی که ضایعات مغزی قابل برداشت باشند، جراح مغز و اعصاب ناحیه آسیب‌دیده مغز را با روش جراحی از ضایعه پاک می‌کند.
- برای درمان ضایعات سرطانی (تومور) از روش شیمی درمانی یا پرتو درمانی استفاده می‌کنند.
- اگر ضایعه مغزی ناشی از عفونت باشد، آنتی‌بیوتیک تجویز می‌کنند.
- برای تقویت سیستم ایمنی بدن و کاهش علائم آسیب مغزی داروی مناسب تجویز خواهد شد.
عوارض ضایعه مغزی
ضایعات مغزی می‌توانند شدت مختلفی داشته باشند. از همین‌رو باید گفت عوارض ناشی از آن به عواملی مانند نوع و مکان ضربه، اندازه آسیب و زمان شروع درمان بستگی دارند.
شایع‌ترین عوارض ضایعات مغزی عبارت‌اند از:
- کاهش قدرت عضلات، اختلال در تنظیم حرکات و تعادل
- اختلال در حافظه، تمرکز، یادگیری و تصمیم‌گیری
- افزایش اضطراب، افسردگی، تغییرات رفتاری و اختلال در تفکر
- اختلال در بینایی، بویایی، شنوایی و چشایی
- احساس درد مزمن در نقاط مختلف بدن
- مشکل در انجام فعالیت‌های روزمره مانند غذا خوردن، بهداشت فردی و مراقبت از خود
آیا میگرن می‌تواند باعث ضایعه مغزی شود؟
ضایعات مغزی در میگرن اغلب با عنوان ضایعه مغزی میگرنی شناخته می‌شود. اگر حمله میگرنی با علائم بسیار شدیدی همراه باشد، احتمال بروز ضایعات مغزی افزایش می‌یابد. این ضایعات معمولا به دلیل اختلال در جریان خون‌رسانی به مغز، عوامل التهابی یا ترکیبی از این موارد ایجاد می‌شود که به صورت تغییرات کوچک در MRI قابل تشخیص است.
پیشگیری از ضایعات مغزی
در اغلب موارد این عارضه قابل پیشگیری و پیش‌بینی نیست. اما به‌طور کلی می‌توان با رعایت نکات زیر احتمال خطر ابتلا به ضایعات مغزی را کاهش داد:
- استفاده از کلاه ایمنی و بستن کمربند ایمنی برای جلوگیری از ضربه به سر
- ترک سیگار و عدم مصرف الکل
- عدم قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی و سموم خطرناک
- انتخاب سبک زندگی سالم شامل رعایت رژیم غذایی اصولی و فعالیت بدنی منظم
- اطمینان از سلامت عمومی بدن مانند تنظیم فشار خون، قند خون و کلسترول خون با چکاپ‌های دوره‌ای
راهنمای مراجعه به پزشک
ضایعه مغزی نوعی آسیب به بافت مغز است که به صورت لکه سیاه یا سفید در MRI و CT اسکن مشخص می‌شود. التهاب مغز، تخریب سلول‌ها و صدمه به سر علت اصلی بروز ضایعات مغزی هستند. درمان ضایعات مغزی متناسب با وضعیت فرد برای هر شخص می‌تواند متفاوت باشد. از همین‌رو بسیار مهم است که پس از مشاهده کوچکترین علائم، با پزشک متخصص مغز و اعصاب مشورت کنید.
تسریر مراقب سلامتی شماست!
