به گزارش پایگاه خبری تحلیلی تسریر، آزمایشWBC یا شمارش گلبولهای سفید خون نوعی آزمایش خون است که در آن تعداد گلبولهای سفید خونی شمرده میشود. گلبولهای سفید خون یا white blood cells، سلولهای خاصی در بدن هستند که وظیفهی دفاع از بدن را به عهده دارند. در برخی شرایط خاص که ممکن است پاتولوژیک و یا فیزیولوژیک باشد، تعداد این گلبولها کمتر و یا بیشتر از حد طبیعی میشود که نیازمند بررسیهای بیشتر است.
شمارش گلبولهای سفید معمولا زیرمجموعهی آزمایش CBC یا آزمایش شمارش کامل خون است که همه فاکتورهای خونی و تعداد همه ی سلولهای خونی را بررسی میکند.
زمانیکه برای مشکلی به پزشک مراجعه میکند، پزشک بعد از معاینه فیزیکی درخواست انجام برخی تستها را میدهد. آزمایش خون و آزمایش WBC یکی از اولین تستهایی است که هر پزشکی درخواست میدهد. یکی از مهمترین فاکتورهایی که در آزمایشها وجود دارد، گلبولهای سفید خون است که باید شمرده و بررسی شوند.
در این مقاله به طور مفصل به آزمایش WBC میپردازیم.
آزمایش WBC چه چیزی را میسنجد؟
آزمایش WBC تعداد هر یک از گلبولهای سفید خون را بررسی میکند. در شرایط مختلف و در برخورد با بیماریهای متنوع، تعداد انواع مختلف گلبولهای سفید زیاد میشود تا بتواند از بدن در برابر شرایط بیماریزا دفاع کند. گلبولهای سفید خون مسئول دفاع از بدن هستند و سلولهای مغز استخوان آنها را میسازند. شمارش تعداد سلولهای سفید خونی در تخصیص بیماری و برنامهی درمانی بیمار بسیار مؤثر است.
گلبولهای سفید خون انواع مختلفی دارند و هر کدام از آن ها کارهای مختلفی انجام میدهند. این سلولها شکلها و وظایف مختلفی دارند و محل استقرار آنها هم با یکدیگر تفاوت دارد. همچنین در هر یک از بیماریها و شرایط خاص جسمی، تعداد هر کدام از آنها تغییر میکند.
انواع WBC
برای اینکه دلیل انجام این آزمایش و تفسیر آن را بهتر متوجه شوید، ابتدا باید درکی از انواع WBCها و وظیفهی هر یک داشته باشید. به سلولهای سفید خون WBC و یا لوکوسیت هم میگویند. تعداد این سلولهای خونی، از تعداد سلولهای قرمز خون خیلی کمتر است. تعداد نرمال گلبولهای سفید در خون حدود ۴۰۰۰ تا ۱۱۰۰۰ گلبول سفید در هر میکرولیتر است.
این سلولها دیوار دفاعی بدن را میسازند و عضو بسیار مهمی از بدن هستند. گلبولهای سفید خون علیه قارچها، انگلها، ویروس ها و باکتریهای حمله کننده به بدن میجنگند. سلولهای سفید خون از مغز استخوان منشا میگیرند و در خون گردش میکنند. بعضی از آنها در بافتها مستقر میشوند و دیگر وارد خون نمی شوند.
۵ نوع گلبول سفید وجود دارد:
۱. نوتروفیل
نوتروفیل ها سلولهای چند هستهای خونی هستند که در بیماریهای عفونی افزایش پیدا میکنند. این سلولها از داخل خون به بافتها مهاجرت میکنند و با بیگانهخواری، عوامل مزاحمی که در بافت وجود دارند را از بین میبرند. این سلولها همچون جاروبرقی، میکروب ها را به درون خود میکشند و آنها را هضم میکنند.
۲. لنفوسیتها
لنفوسیتها سلولهای تک هستهای خون هستند. این سلولها در ایجاد ایمنی خاطره نقش دارند و با تولید کردن آنتیبادی و یادآوری آسیب وارده به بدن، از آن حفاظت میکنند. لنفوسیتها از سلولهای مهم در ایجاد ایمنی در برابر سرطان و عفونتهای ویروسی و باکتریایی هستند. اگر نوتروفیلها نتوانند از بروز عفونت در بدن جلوگیری کنند و به محض ورود آنها را شکست دهند، لنفوسیتها وارد عمل میشوند که خط پیشرفتهتری از دفاع در بدن هستند.
۳. مونوسیتها
مونوسیتها سلولهای خونی هستند که وارد بافت شده و همانند نوتروفیلها بیگانهخواری میکنند. این سلولها اندازهی بزرگی دارند و تک هستهای هستند. این سلولها طول عمر بیشتری نسبت به سایر سلولهای خونی دارند.
۴. بازوفیل
بازوفیلها سلولهایی هستند که در حساسیتها تعداد آنها زیاد میشود. این سلولها هیستامین و سایر مواد حساسیتزا را از خود تولید و ترشح میکنند. این مواد باعث آلرژی در بدن میشوند. هنگامی که گردهی گلی وارد بدن شما میشود و به آن حساسیت نشان میدهید، این بازوفیلها هستند که چنین واکنشی را در شما بروز دادهاند.
۵. ائوزینوفیل
این سلولها هم در واکنشهای حساسیتزا دخالت میکنند و در عفونتهای انگلی تعداد آنها افزایش پیدا می کند. ائوزینوفیلها هم موادی را از خود ترشح میکنند.
هدف از انجام آزمایش WBC
تعداد بالا یا پایین گلبولهای سفید خون میتواند نشاندهندهی موارد خاصی باشد. شمارش WBC میتواند نشاندهندهی یک عفونت پنهان در بدن باشد و پزشک را نسبت به آن مشکوک کند. همچنین بالا و پایین بودن شمارش گلبولهای سفید خون میتواند نشاندهندهی بیماریهایی همچون عفونتهای مزمن، بیماریهای خود ایمنی و نقص ایمنی باشد. همچنین این بالا و پایین شدنها میتواند نشاندهندهی برخی حالتهای فیزیولوژیک بدن همچون بارداری هم باشد.
تعداد گلبول سفید خون فاکتور بسیار مهمی در زمان شیمیدرمانی و پرتودرمانی است. سنجش دائم و بررسی پیوستهی این سلولهای خونی میتواند هدایت کنندهی روند درمان باشد.
چه زمانی باید آزمایش WBC داد؟
پزشک شما ممکن است به موارد خاصی شک کند و بخواهد آزمایش شمارش گلبول سفید بدهید. آزمایش WBC یک آزمایش عمومی است و در موارد زیادی پزشک درخواست انجام آن را میدهد. پزشک در موارد زیر به صورت ویژهای سلولهای WBC را بررسی میکند:
- آنمی
- لوسمی
- عفونت.
هر دو آزمایش شمارش گلبولهای سفید (WBC count) و شمارش هر نوع این گلبولها (differential) در تشخیص علت بالا و پایین رفتن تعداد WBC ها مؤثر است. همچنین از این آزمایشها برای پایش روند برخی از درمانها و نتایج آنها هم استفاده میشود.
آزمایش WBC تعداد و مورفولوژی گلبولهای سفید خون را بررسی میکند. WBCها مسئول مبارزه با عوامل بیماریزا و عفونتها هستند
نحوه انجام آزمایش WBC
نحوه انجام آزمایش WBC با آزمایش CBC تفاوتی ندارد. در واقع آزمایش WBC بخشی از آزمایش CBC است. نمونه مورد نیاز برای آزمایش WBC، نمونه خون وریدی است. نمونه خون مورد نیاز طی یک خونگیری ساده از ورید داخل آرنج یا دیگر وریدهای بدن گرفته میشود.
در نوزادان یا کودکان خردسال، ممکن است از یک ابزار تیز به نام لانست برای خونگیری استفاده شود. خون در یک لوله شیشهای کوچک یا روی یک اسلاید یا نوار آزمایش جمعآوری میشود.
برای انجام آزمایش و شمارش تعداد ائوزینوفیلها و دیگر سلولهای خونی عموماً از دستگاههای آزمایشگاهی استفاده میکنند که تعداد هر یک از گلبولهای سفید خون را در هر میکرولیتر خون تعیین میکند.
در اکثر موارد پزشک درخواست آزمایش تفریقی یا differential را هم داده است که اختصارا به آن diff هم میگویند. آزمایش WBC diff به این معناست که تکنسین آزمایشگاه باید نمونه خون را در زیر میکروسکوپ هم بررسی کند. در بررسی لام میکروسکوپی نتیجهی حاصل از دستگاه مجددا بررسی میشود. همچنین ناهنجاریهای ساختاری هر یک از سلولها هم بررسی میشود.
برای تهیه لام خونی در آزمایشگاه، خون روی اسلاید میکروسکوپ قرار میگیرد. سپس یک رنگ مخصوص به نمونه اضافه میشود و نمونه رنگآمیزی میشود. این باعث میشود که هر یک از سلولهای WBC به رنگ خاصی در زیر میکروسکوپ دیده شوند.
شرایط انجام آزمایش WBC
برای دادن آزمایش شمار گلبولهای سفید نیازی نیست که اقدام خاصی انجام دهید. تنها نسخهی آزمایش خود را به آزمایشگاه میبرید. برای انجام این آزمایش نیازی به ناشتا بودن نیست.
محدوده نرمال آزمایش WBC
نوزادان بعد از تولد معمولا با تعداد بالای گلبولهای سفید متولد میشوند. این مسئله با گذر زمان و بزرگ شدن برطرف میشود. میزان طبیعی گلبولهای سفید در هر میکرولیتر به شرح زیر است:
- نوزادان: ۹۰۰۰ تا ۳۰۰۰۰ گلبول سفید
- کودکان زیر دو سال: ۶۲۰۰ تا ۱۷۰۰۰ گلبول سفید
- کودکان بالای دو سال و بزرگسالان: ۵۰۰۰ تا ۱۰۰۰۰ گلبول سفید
توجه داشته باشید که این اعداد و ارقام میتوانند متفاوت باشند، زیرا هر آزمایشگاهی مقیاس مورد نظر خود را استفاده میکند. این اعداد در هر میکرولیتر خون است که معمولترین شکل اندازهگیری است.
تعداد WBC غیرطبیعی چه علائمی ایجاد میکند؟
علائم تعداد غیرطبیعی گلبولهای سفید خون شامل موارد زیر است:
- ممکن است فردی که شمار گلبولهای سفید خون او پایین است، بدن درد داشته باشد.
- کسی با شمار پایین و غیر طبیعی گلبولهای سفید ممکن است دچار تب و لرز شود.
- فردی که گلبول سفید او به طرزی غیر طبیعی افت کرده باشد، دچار سردرد میشود.
- فردی که تعداد بالای گلبولهای سفید دارد، معمولا علامتی از خود نشان نمیدهد، مگر علائم بیماری که سبب ایجاد این شرایط در بدن شده است.
چه داروهایی روی نتیجه آزمایش WBC تأثیر دارند؟
برخی داروها هستند که ممکن است تست شما را مختل کنند. مصرف این داروهایی که ممکن است سلولهای سفید خونی را زیاد و یا کم کنند عبارتاند از:
- کورتیکواستروئیدها
- کینیدین
- هپارین
- کلوزاپین
- آنتیبیوتیک
- آنتیهیستامین
- دیورتیک
- ضد تشنج ها
- سولفونامیدها
- داروهای شیمیدرمانی.
قبل از انجام آزمایش WBC لیستی از تمام داروهای تجویزی و غیر تجویزی خود را در اختیار پزشکتان قرار دهید.
چه بیماریهایی باعث افزایش یا کاهش نتیجه آزمایش WBC می شوند؟
- بیماریهای ضعف سیستم ایمنی: نقص سیستم ایمنی معمولا در بیماریهایی همچون HIV دیده میشود. همچنین سرطان و بیماریهای تهدید کنندهی سیستم ایمنی هم در تعداد گلبولهای سفید نقش دارند. رادیوتراپی و شیمیدرمانی برای درمان بیمارهای سرطانی تأثیر مستقیم در تعداد گلبولهای سفید و نتیجه آزمایش WBC میگذارد.
- عفونتها: بالا بودن تعداد گلبولهای سفید خون میتواند نشاندهندهی عفونت باشد. تعداد سلولهای سفید خونی در زمان عفونتها بسیار بالاتر میرود تا با میکروبها مبارزه کنند.
- سندروم میلودیسپلاستیک: این بیماری شرایطی را در بدن ایجاد میکند که سلولهای خونی به طور غیرطبیعی تولید میشوند. سلولهای خونی در مغز استخوان در تعداد بالا ساخته میشوند.
- سرطان خون: لنفوما و لوسمی سرطانهایی هستند که در آنها سلولهای خونی به تعداد زیاد در مغز استخوان ساخته میشوند. این موارد سبب بالا رفتن احتمال خونریزیهای شدید و عفونت میشود.
- اختلال میلوپرولیفراتیو: در این اختلال، سلولهای خونی نابالغ به طور غیرقابل کنترلی در مغز استخوان تکثیر میشوند و وارد جریان خون میشوند. این مسئله شمار گلبولهای سفید را به هم میریزد.
- دارو: برخی داروها میتوانند شمار گلبولهای سفید خون را بالا یا پایین ببرند.
شرایطی چون استرس و ترومای ناگهانی هم میتوانند در نتیجه آزمایش WBC تأثیر بگذارند و آنها را کم یا زیاد کنند.
تفسیر آزمایش شمارش گلبولهای سفید
بستگی به اینکه کدام یک از دو آزمایش شمارش گلبولهای سفید و یا تفیکیک آنها برای شما درخواست شده باشد، مدت زمان مشخصی طول میکشد تا نتیجه به دست شما و پزشک برسد. تفسیر نتیجه آزمایش WBC به عهده پزشک است. البته که یک آزمایش سادهی شمارش گلبولهای سفید و تفکیک آن گویای همه چیز نیست اما می تواند بسیار کمککننده باشد. تشخیصهایی که متناسب به نتیجهی آزمایش برای شما گذاشته میشوند، در ادامه آورده شدهاند.
لوکوپنی: کاهش تعداد گلبولهای سفید خون
کمبود تعداد گلبولهای سفید در خون که لوکوپنی نامیده میشود ممکن است ناشی از علل متفاوتی باشد. برخی از این علل عبارتاند از:
- HIV
- بیماریهای خودایمنی
- آسیب و بیماریهای مغز استخوان
- لنفوم
- عفونتهای شدید
- بیماری و اختلال کبد و طحال
- لوپوس
- پرتودرمانی
- برخی داروها مثل آنتی بیوتیکها.
لوکوسیتوز: افزایش تعداد گلبول های سفید خون
- استعمال سیگار
- توبرکلوز یا سل
- تومورهای مغز استخوان
- لوسمی
- بیماریهای التهابی همچون آرتروز
- استرس
- ورزش
- آسیب بافتی
- بارداری
- آلرژی
- آسم
- برخی داروها همچون کورتیکواستروئید.
بسته به علت بالا یا پایین بودن نتیجه آزمایش WBC، پزشک آزمایشات دیگری را درخواست میدهد.
تفسیر آزمایش تفکیک شمار گلبولهای سفید
همانطور که گفتیم در آزمایش WBC تعداد هر یک از انواع گلبولهای سفید خون مشخص میشود. از آنجایی که هر یک از این سلولها وظیفهی متفاوتی دارند، بالا یا پایین بودن هر یک از آنها هم معنای متفاوتی دارد. در ادامه تفسیر آزمایش WBC diff را با هم بررسی خواهیم کرد:
گلبولهای سفید | علت مقادیر بالا | علت مقادیر پایین |
---|---|---|
نوتروفیل | استرس حاد عفونتها روماتیسم نقرس التهاب تیروئید تروما بارداری |
آنمی (کمخونی) عفونتهای باکتریایی آنفولانزا و یا سایر بیماریهایی که علت آنها ویروسها باشند شیمی درمانی در معرض اشعههای رادیواکتیو بودن و یا حتی رادیوتراپی. |
لنفوسیت | عفونتهای مزمن و طولانی مونونوکلئوزیس لوسمی عفونتهای ویروسی مثل سرخجه یا آبله. |
شیمی درمانی نقص ایمنی با ویروس HIV لوسمی سپسیس یا عفونت خون مواجهه با اشعهی رادیواکتیو، چه ناخواسته و چه تحت درمان با پرتودرمانی. |
مونوسیت | بیماری التهابی مزمن توبرکلوز یا سل عفونتهای ویروسی همچون سرخجه، آبله و مونونوکلئوزیس. |
عفونت خون شیمیدرمانی اختلال و بیماری مغز استخوان عفونتهای پوستی. |
ائوزینوفیل | واکنش آلرژیک یا بروز حساسیت عفونتهای انگلی. |
—– |
بازوفیل | —– | کاهش شمار بازوفیلها ممکن است به علت یک واکنش حاد و شدید آلرژیک رخ دهد. |
افزایش تعداد نوتروفیلها
- استرس حاد
- عفونتها
- روماتیسم
- نقرس
- التهاب تیروئید
- تروما
- بارداری.
کاهش تعداد نوتروفیلها
تعداد نوتروفیلها ممکن است به دلایل مختلفی کاهش یابد که برخی از آنها با برخی بیماریها و برخی دیگر به حالتهای معمول و فیزیولوژیک بدن مرتبط است. این دلایل عبارتاند از:
- آنمی (کمخونی)
- عفونتهای باکتریایی
- آنفولانزا و یا سایر بیماریهایی که علت آنها ویروسها باشند
- شیمی درمانی
- در معرض اشعههای رادیواکتیو بودن و یا حتی رادیوتراپی.
افزایش تعداد لنفوسیتها
بالا رفتن تعداد لنفوسیتها در خون ممکن است به علل متفاوتی باشد که برخی از آنها عبارتاند از:
- عفونتهای مزمن و طولانی
- مونونوکلئوزیس
- لوسمی
- عفونتهای ویروسی مثل سرخجه یا آبله.
کاهش تعداد لنفوسیتها
کاهش تعداد لنفوسیتها در خون ممکن است به علل زیر رخ دهد:
- شیمی درمانی
- نقص ایمنی با ویروس HIV
- لوسمی
- سپسیس یا عفونت خون
- مواجهه با اشعهی رادیواکتیو، چه ناخواسته و چه تحت درمان با پرتودرمانی.
افزایش تعداد مونوسیتها
شرایطی وجود دارد در آن تعداد مونوسیتهای خونی افزایش پیدا میکند. عوامل زیر میتوانند باعث این افزایش شوند:
- بیماری التهابی مزمن
- توبرکلوز یا سل
- عفونتهای ویروسی همچون سرخجه، آبله و مونونوکلئوزیس.
کاهش تعداد مونوسیتها
مونوسیتها از دیگر گلبولهای سفید خونی هستند که ممکن است در برخی شرایط تعداد آنها کاهش پیدا کند. برخی از این موارد عبارتاند از:
- عفونت خون
- شیمیدرمانی
- اختلال و بیماری مغز استخوان
- عفونتهای پوستی.
افزایش تعداد ائوزینوفیلها
مواردی که ممکن است تعداد ائوزینوفیلها افزایش پیدا کند عبارتاند از:
- واکنش آلرژیک یا بروز حساسیت
- عفونتهای انگلی.
به صورت کلی کاهش تعداد ائوزینوفیلها مسئلهی مهمی نیست.
کاهش تعداد بازوفیلها
- کاهش شمار بازوفیلها ممکن است به علت یک واکنش حاد و شدید آلرژیک رخ دهد.
مواردی که در بالا ذکر شدند در آزمایش تفکیک سلولهای WBC دیده میشوند. در آزمایش سادهی WBC چنین مواردی مشاهده نمیشوند. در برخی شرایط، برای تشخیص بهتر، پزشک نیاز به تفکیک و شمارش مجزای انواع مختلف گلبولهای سفید خونی نیاز دارد.
تعداد گلبولهای سفید خون در کرونا
نکتهی مهمی که ممکن است ذهن شما را درگیر کرده باشد این است که آیا در زمان بیماری کرونا، شمار گلبولهای سفید خون بالا میرود و یا پایین میآید؟ زمانی که کرونا میگیرید بدن با تمام توان برای از بین بردن عامل بیماریزا و عفونت میجنگد. در واقع کاملاً عادی است که نتیجه آزمایش WBC در کرونا تغییر کند.
باید دقت داشته باشید که بالا بودن تعداد گلبول سفید در کرونا ممکن است اتفاق بیفتد، همچنین ممکن است شاهد پایین بودن تعداد گلبول سفید رد کرونا باشیم، یا اینکه ممکن است تعداد WBC ها در کرونا بدون تغییر بماند. اما هر کدام از این موارد میتواند در تشخیص مرحلهی بیماری و روند درمانی مورد نظر مؤثر و تعیین کننده باشد.
در صورتی که هر کدام این شرایط برای بیمار رخ داده باشد، روش درمانی و داروهای انتخابی که برای بیمار کووید متفاوت خواهند بود. از این رو پزشک باید دقت بسیاری به این فاکتور در آزمایشهای فرد مبتلا بکند.
تعداد بالای گلبولهای سفید خون در بارداری
برخی از علائم بارداری ممکن است بسیار مشخص باشند و برخی دیگر به وضوح دیگری نباشند. مادران باردار افزایش ۵۰% حجم خون را تجربه میکنند. از آنجایی که به عنوان یک مادر باردار، حجم خون بیشتری نسبت به یک زن عادی وجود دارد، آزمایش خون باید بادقت انجام شود. گلبولهای سفید خون سلولهایی هستند که نقش مهمی در ایمنی بدن بازی میکنند.
معمولا افزایش شمار این سلولها نشاندهندهی مبارزه با میکروبهای وارد شده به بدن و تلاش برای مقابله با یک عفونت است. حتی ممکن است این افزایش ممکن است به علت استرس و تروما باشد.
طی بارداری پزشک شما به دفعات درخواست آزمایش خون و آزمایش WBC را درخواست میدهد. زیرا بدن شما در این دوره با دو نفر سر و کار دارد و این امری استرسزا است. بنابراین بالا بودن تعداد گلبولهای سفید به میزان کم برای یک خانم باردار نباید ایجاد نگرانی بکند. علل بالا رفتن شمار گلبولهای سفید در زمان بارداری میتواند شامل موارد زیر باشد؛
تعداد گلبول سفید می تواند نشانه سرطان باشد؟
لوسمی یا سرطان خون، یا تقسیم بیرویهی سلولهای مغز استخوان آغاز میشود و سلولهای خونی که از این محل منشا میگیرند به طور نابالغ وارد خون میشوند. بسیاری از انواع سرطانها با یک آزمایش خون کشف میشوند. بدیهی است که سرطان خون بر بروی تعداد و مورفولوژی سلولهای خونی تأثیر میگذارد.
اما افزایش یا کاهش گلبولهای سفید مطلقا به معنای سرطان نیست. اگر پزشک شما بعد از آزمایش خون و آزمایش WBC به سرطان مشکوک شود، بررسیهای بیشتری انجام میدهد تا از نتیجه مطمئن شود.
اهنمای مراجعه به پزشک
همانطور گه گفتیم این آزمایش یک آزمایش عمومی و در واقع بخشی از چکاپ کامل بدن است. پزشکهای مختلف به دلایل مختلفی این آزمایش را درخواست میدهند. اگر نتیجه آزمایش WBC شما غیرطبیعی بود، پزشک آزمایشهای بیشتری را برای پیدا کردن ریشه مشکل انجام میدهد. اگر پزشک شما تشخیص دهد که مشکلی در تولید سلولهای خونی شما وجود دارد شما را به متخصص خون یا هماتولوژی ارجاع خواهد داد.
تسریر مراقب سلامتی شماست!