آناتومی تخمدان/ بیماری‌های تخمدان زنان

تخمدان‌ها (Ovary) یک جفت غده (تقریباً به اندازه و شکل یک بادام) در دستگاه تناسلی زن هستند که در آن تخمک‌ها ذخیره و استروژن تولید می‌شود. آن‌ها توسط چندین رباط در دو طرف رحم در جای خود نگه داشته می‌شوند. تخمک‌ها از طریق لوله‌های فالوپ از تخمدان‌ها به رحم منتقل می‌شوند. اطراف ورودی لوله‌های فالوپ فیمبریه‌های ریز یا برآمدگی‌های انگشت مانند است که هر ماه تخمک را به داخل لوله هدایت می‌کند.

هر زنی با تمام تخمک‌هایی که همیشه به آن نیاز دارد متولد می‌شود، به‌طور طبیعی حدود ۱ میلیون تخمک در هر یک از تخمدان‌ها وجود دارد. در دوران بلوغ، زمانی که به احتمال زیاد اولین قاعدگی خود را تجربه می‌کند، تعداد تخمک‌ها در هر تخمدان حدود ۲۰۰۰۰۰ تا ۴۰۰۰۰۰ تخمک است.

اما پس از یائسگی، تخمدان‌ها تولید تخمک را متوقف می‌کنند و در نهایت آتروفی یا کوچک می‌شوند. به همین دلیل است که با توقف تولید استروژن، افراد یائسه معمولاً علائمی مانند گرگرفتگی و خشکی واژن را تجربه می‌کنند. کمبود استروژن هم‌چنین خطر ابتلا به پوکی استخوان را نیز افزایش می‌دهد که احتمال شکستگی استخوان در زنان را افزایش می‌دهد.

اجزای تخمدان

همان‌طور که در مبحث پیشین نیز بدان به خوبی اشاره شد، تخمدان‌ها جزوی اندام‌های تناسلی لگن زنان هستند که تخمک‌ها را در خود جای می‌دهند و هم‌چنین مسئول تولید هورمون‌های جنسی هستند. آن‌ها اندام‌های جفتی هستند که در دو طرف رحم در داخل رباط پهن زیر لوله‌های رحمی (فالوپی) قرار دارند. تخمدان در حفره تخمدان قرار دارد، فضایی که توسط عروق ایلیاک خارجی، شریان نافی محو شده و حالب محدود شده است.

تخمدان‌ها مسئول نگهداری و رهاسازی تخمک‌های لازم برای تولید مثل هستند. در بدو تولد، یک خانم تقریباً ۱ تا ۲ میلیون تخمک دارد، اما تنها ۳۰۰ عدد از این تخمک‌ها بالغ و به منظور لقاح رها می‌شوند.

عملکرد لوله های فالوپ رحمی.

لوله‌های فالوپ

لوله‌های فالوپ (The fallopian tubes) بافتی عضلانی هستند که در قسمت پایین شکم زنان و در کنار سایر اندام‌های تناسلی قرار دارند. دو لوله وجود دارد، یکی در هر طرف، که از نزدیک بالای رحم امتداد یافته، به سمت جانبی کشیده شده و سپس روی تخمدان‌ها و اطراف آن خمیده می‌شوند. شکل آن‌ها شبیه به یک J توسعه یافته است.

انتهای باز این لوله‌های بسیار نزدیک تخمدان‌ها قرار دارد اما مستقیماً به هم متصل نیستند. در عوض، فیمبریا لوله‌های فالوپ، تخمک‌های تخمک گذاری شده را به داخل لوله‌ها و به سمت رحم می‌کشاند. برخلاف بسیاری از تصاویر، در حالی که تخمدان‌ها و لوله‌های فالوپ هر دو به رحم متصل هستند، اما به یکدیگر متصل نیستند. چنانچه در یک فرد بالغ، لوله‌های فالوپ حدود ۱۰ تا ۱۲ سانتی‌مترطول دارند، اگرچه این طول می‌تواند از فردی به فرد دیگر متفاوت باشد. آن‌ها به طور کلی از چهار بخش تشکیل شده اند.

بخش میان بافتی کوتاه از طریق دیواره رحم به داخل رحم متصل می‌شود. قسمت بعدی است، بخش باریکی که حدود یک سوم طول لوله است. به دنبال آن آمپول قرار می‌گیرد که دیواره‌ای نازک مانند تنگه دارد اما از نظر محیط وسیع‌تر است. حدود نیمی از طول لوله را تشکیل می‌دهد.

در نهایت، جایی که لوله به یک قیف حاشیه‌دار که در نزدیکی تخمدان قرار دارد، منبسط می‌شود. حاشیه‌ها به نام فیمبریا شناخته می‌شوند و گاهی اوقات آن‌ها را به عنوان بخش پنجم در نظر می‌گیرند. طولانی‌ترین فیمبریا و نزدیک‌ترین فیمبریا به تخمدان، فیمبریای تخمدان است.

لوله‌های فالوپ از چندین لایه تشکیل شده اند. لایه بیرونی نوعی غشاء است که به سروزا معروف است. درون این لایه‌هایی از عضله قرار دارد که به عنوان myosalpinx شناخته می‌شود (myo- پیشوندی است که به عضله اشاره می‌کند). تعداد لایه‌ها به قسمت لوله بستگی دارد. بنابراین داخل لوله‌های فالوپ یک سطح مخاطی عمیق چین خورده است. 

عملکرد لوله فالوپ

وظیفه اصلی لوله‌های فالوپ انتقال تخمک از تخمدان به رحم است. تخمک‌ها توسط فیمبریا گرفته شده و سپس به سمت رحم کشیده می‌شوند. این حرکت هم با ضربان مژک و هم توسط پریستالسیس که انقباضات موزون ماهیچه‌های لوله‌ها است هدایت می‌شود. هنگامی که لقاح اتفاق می‌افتد، اسپرم‌ها از رحم به لوله‌ها می‌روند، جایی که ممکن است با تخمک روبرو شوند و آن را بارور کنند.

سپس تخمک بارور شده به حرکت خود به سمت رحم ادامه می‌دهد. اگر تخمک بارور شده در رحم کاشته شود و به رشد خود ادامه دهد، به بارداری رحمی تبدیل می‌شود. انتقال موفقیت آمیز تخمک از طریق لوله‌های فالوپ برای باردار شدن بدون مداخله پزشکی ضروری است. به همین دلیل است که عقیم‌سازی و بستن لوله‌ها، که عملکرد لوله‌ها را مختل می‌کند، یک شکل موثر پیشگیری از بارداری دائمی است. گاهی اوقات از این به عنوان “بستن لوله‌ها” یاد می‌شود.

بیماری‌های لوله فالوپ

بیماری‌های لوله فالوپ و سایر شرایط می‌توانند بر عملکرد لوله‌های فالوپ زنان تأثیر بگذارند، این لوله‌ها دو مجرای هستند که تخمدان‌ها را به رحم متصل می‌کنند و به عنوان مسیری برای تخمک‌ها و اسپرم‌ها عمل می‌کنند. لوله‌های فالوپ آسیب دیده یا مسدود شده یکی از دلایل اصلی ناباروری هستند، یا با جلوگیری از رسیدن اسپرم به تخمک که تخمدان در لوله فالوپ تخمک گذاری کرده است یا با جلوگیری از رفتن تخمک بارور شده (جنین) به رحم برای کاشت برای بارداری نرفته است.

همه چیز در مورد انسداد-لوله-های-فالوپ

انسداد لوله فالوپ

مسدود شدن لوله فالوپ (Fallopian tube obstruction)، ممکن است به دلیل فشار ناشی از تجمع بافت اسکار درد خفیفی ایجاد کند که به صورت درد ثابت و با درجه پایین در پایین شکم تجربه می‌شود. با این حال، سایر شرایط غیر مرتبط با بیماری لوله فالوپ نیز می‌توانند این علائم را ایجاد کنند.

بارداری خارج از رحم

حاملگی خارج از رحمی (Ectopic pregnancy)، وضعیتی است که بیشتر با لوله‌های فالوپ همراه است. زمانی اتفاق می افتد که در انتقال تخمک بارور شده به سمت رحم تاخیر وجود داشته باشد. در چنین مواردی، تخمک بارور شده ممکن است لانه گزینی کرده و باعث حاملگی خارج رحمی در داخل لوله شود. حاملگی خارج از رحم را نمی توان با خیال راحت به پایان رساند.

ممکن است به صورت انتظاری، پزشکی یا جراحی درمان شود. بدون درمان، حاملگی خارج از رحم می تواند کشنده باشد. این دومین علت اصلی مرگ ناشی از بارداری در ایالات متحده است. خطر این است که لوله ممکن است پاره شود و منجر به خونریزی و شوک شود.

سالپنگیت

به‌طور کلی می‌توان گفت که سالپنژیت عفونت لوله‌های فالوپ است. رحم یا لوله‌های فالوپ دو کانال (راست و چپ) هستند که از حفره رحم به سمت تخمدان مربوطه آن (در همان سمت) امتداد می‌یابند. ارتباط لوله فالوپ و تخمدان همان چیزی است که به آن آدنکس می‌گویند. نقش این ساختارها در حمل و نقل و انتقال اسپرم از حفره رحم به یک سوم بیرونی لوله فالوپ جایی که تخمک آزاد در انتظار لقاح است.

سپس این ساختارها در حمل و نقل تخم بارور شده (یا تخمک بارور نشده) به سمت حفره رحم که در نهایت جنین در آن کاشته می‌شود، حیاتی هستند. نکته اصلی این است که این لوله‌ها نقش مهمی در سیستم تولید مثل دارند. اندازه لوله فالوپ به طور متوسط ​​۱۰ تا ۱۲ سانتی‌متر است. سالپنژیت، که گاهی اوقات بدون توجه می‌گذرد و از تشخیص و درمان جلوگیری می‌کند، یکی از علل اصلی ناباروری یا نازایی قابل پیشگیری است.

عفونت لوله‌ها معمولاً توسط یک عفونت مقاربتی (STI) ایجاد می‌شود: کلامیدیا و سوزاک میکروب‌هایی هستند که اغلب در بروز سالپنژیت دخیل هستند. اکثر این عفونت‌ها از طریق روابط جنسی محافظت نشده منتقل می‌شوند. تخمین زده می‌شود که ۷۰ تا ۸۰ درصد موارد بالینی ناباروری منشأ لوله‌ای دارند و به کلامیدیا نسبت داده می‌شوند.

فیمبریا

فیمبریا (Fimbria)، لوله های فیمبریا از برجستگی‌های انگشت مانندی ساخته شده اند که در انتهای لوله‌های فالوپ در نزدیکی تخمدان‌ها قرار دارند. از فیبرهای عضلانی طولی تشکیل شده است. در داخل حفره شکمی، محلی به شکل ترومپت به نام Infundibulum که بین تخمدان و دهانه لوله فالوپ قرار دارد، تشکیل می‌دهد. بزرگترین قسمت ترومپت به تخمدان متصل است و در باریک‌ترین نقطه به دهانه لوله فالوپ متصل است.

بدین ترتیب تخمک گذاری فرآیندی است که در آن تخمدان یک تخمک را از طریق لوله‌های فیمبریا به داخل لوله فالوپ رها می‌کند. حدود پنج روز طول می‌کشد تا تخمک از لوله فالوپ به داخل رحم حرکت کند. اگر این تخمک منجر به بارداری شود، معمولاً در پنج روزی که در لوله‌های فالوپ می گذرد، بارور می‌شود و شروع زندگی انسان را ایجاد می‌کند.

در این مرحله، یک انسان منحصر به فرد ژنتیکی در داخل یک سلول تشکیل شده است و اکثریت قریب به اتفاق ساختار ژنتیکی جنین در سنگ قرار گرفته است. به ندرت اتفاق می‌افتد که لقاح در خود رحم رخ دهد. اگر تخمک بارور نشده باقی بماند، در طول قاعدگی همراه با پوشش آندومتر از بدن به عنوان ضایعات خارج می‌شود. لازم به ذکر است که عملکرد فیمبریاها بستگی به نوع فیمبریایی دارد که به آن‌ها ارجاع داده شده است.

فیمبریا در باکتری‌ها معمولاً برای اتصال استفاده می‌شود. سلول‌های باکتریایی از فیمبریا برای چسبیدن به سایر سلول‌های باکتریایی برای جفت گیری یا چسبیدن به سلول‌های که روی آن‌ها زندگی  و استفاده می‌کنند. فیمبریای باکتریایی معمولاً برای حرکت استفاده نمی‌شود، اگرچه برخی از باکتری‌ها از حرکت لرزان برای استفاده از فیمبریا برای تحرک استفاده می‌کنند.

نمونه ای از این باکتری سودوموناس است. تاژک اغلب برای حرکت توسط باکتری‌ها استفاده می‌شود و این برآمدگی‌ها بسیار طولانی‌تر و انعطاف پذیرتر هستند. باکتری‌های بیماری زا اغلب دارای فیمبریا هستند زیرا میزان چسبندگی باکتری به ارگانیسمی را که در حال استعمار است افزایش می‌دهد.

عملکرد تخمدان

تخمدان‌های ماده دو عملکرد کلیدی را انجام می‌دهند: آن‌ها یک تخمک بالغ تولید می‌کنند تا هر ماه برای لقاح در دسترس باشد (تخمک‌گذاری) و هورمون‌های استروژن و پروژسترون را که برای ایجاد و حفظ بارداری ضروری هستند، تحویل می‌دهند. هورمون یک “پیام‌رسان شیمیایی” است که بر سلول، اندام یا عملکرد خاصی در بدن تأثیر می‌گذارد.

هورمون‌ها عملکردهای حیاتی مانند: رشد، متابولیسم، عملکرد جنسی و تولید مثل را تنظیم می‌کنند. در حالی که تا ۲۰ درصد از زوج‌های نابارور با اختلالات تخمک گذاری تشخیص داده می‌شوند. ۹۰ درصد از زنان قادر به تخمک گذاری هستند و اکثر آن‌ها بسته به سن زن باردار می‌شوند.

بیماری‌های تخمدان

تخمدان هم مانند سایر اعضای بدن ممکن است دچار یک‌سری بیماری و اختلالاتی شود که با کمک متخصصین متبحر در این زمینه می‌توان آن‌ها را رفع نمود و هم‌چنین بهتر از آن، از بروز مشکلات و بیماری‌ها جلوگیری کرد.

در ادامه نیز به برخی از شایع‌ترین بیماری‌های مرتبط با این عضو از بدن زنان به توضیحی مختصری از آنان می‌پردازیم تا با آن‌ها آشنایی پیدا کنید.

کیست تخمدان

کیست تخمدان انواع شایع اختلالات تخمدان است، وجود یک نوع کیست تخمدان به صورت ماهیانه طبیعی است. این یک کیست (یا فولیکول) عملکردی است. این نوع کیست دارای یک تخمک در حال رسیدن است که در زمان مناسب در چرخه قاعدگی آزاد می‌شود. اگر اسپرم در زمان رهاسازی وجود داشته باشد، ممکن است حاملگی رخ دهد.

به طور معمول، این کیست‌ها در عرض یک تا دو هفته از بین می‌روند، اما گاهی اوقات ممکن است مدت بیشتری باقی بمانند. انواع دیگر کیست‌های تخمدان اشکالی از اختلالات تخمدان هستند. اندومتریوما (کیست تخمدان پر از اندومتریوز) می‌تواند باعث درد تخمدان و ناباروری شود.

 دکتر زنان و زایمان و درمان ناباروری، معمولاً از آن‌ها به عنوان کیست‌های شکلاتی یاد می‌کنند زیرا مایع اندومتریوز می‌تواند در زمان جراحی شبیه شکلات ذوب شده باشد. پزشکان معمولاً می‌تواند این کیست‌ها را در سونوگرافی ببیند. 

کیست های درموئید 

کیست‌های تخمدان پر از مو، دندان و مایع چربی هستند. اگر بزرگ شوند می‌توانند باعث درد شوند. با این حال، آن‌ها باعث ناباروری نمی‌شوند. این کیست‌ها معمولا در سونوگرافی ظاهر می‌شوند.

تخمدان پلی کیستیک چیست؟

تخمدان پلی کیستیک