به گزارش پایگاه خبری تحلیلی تسریر، دانشیار ویروس‌شناسی اعلام کرد تست PCR آلودگی کووید ۱۹ را تشخیص می‌دهد؛ برای اُمیکرون، غربالگری می‌کنیم.
طبق آخرین گزارش وزارت بهداشت تا چهارشنبه شب ۸ دی‌ماه، تعداد مبتلایان امیکرون در کشور به ۴۳ نفر افزایش یافت درحالی‌که طبق این گزارش، شهر تهران با ۱۷ مبتلا، همچنان در صدر جدول آمار است و استان‌های خراسان رضوی (مشهد) با ۵ مورد، هرمزگان با ۵ مورد، مازندران (بابل) با یک مورد، اصفهان با ۲ مورد، ارومیه با یک مورد، البرز (کرج) با یک مورد، فارس (شیراز) با دو مورد، مرکزی (اراک) با یک مورد، بوشهر با دو مورد، قم با دو مورد و یزد با ۳ مبتلای امیکرون در ردیف‌های بعد ایستاده‌اند. به نظر می‌رسد اتباع بیگانه‌ای که با وجود انسداد مرزهای زمینی و دریایی، به صورت غیرمجاز وارد کشور شده‌اند و همچنین مسافرانی که طی هفته‌های اخیر، از ترکیه و امارات؛ کانون‌های بیماری در مجاورت ایران، به کشور بازگشته‌اند، عامل اصلی انتشار بیماری هستند هرچند متخصصان ویروس‌شناسی بارها تاکید کرده‌اند که ویروس، مرز نمی‌شناسد و شیوع سویه امیکرون در کشور، گریزناپذیر است. درحالی‌که طبق اعلام رییس انستیتو پاستور، تعداد مبتلایان امیکرون در کشور، به دلیل احتمال ابتلای اعضای خانواده و افرادی که با مبتلایان در ارتباط بوده‌اند، حتما بسیار بیشتر از تعداد شناسایی‌شده است، چراکه هر یک مبتلا، می‌تواند در کمتر از ۷۲ ساعت تا ۴۰ نفر را آلوده کند، حرف‌های برخی متخصصان درباره انتشار این سویه جدید و نحوه مراقبت‌های تشخیصی و درمانی، نگرانی‌هایی را رقم زده و البته ویروس‌شناسان و متخصصان علوم آزمایشگاهی هم واکنش‌هایی در قبال این حرف‌ها داشته‌اند.
هفته گذشته، حمید سوری؛ یکی از اعضای کمیته علمی کشوری کووید ۱۹، در گفت‌وگو با شبکه خبر اعلام کرد: «امیکرون، از تست PCR فرار می‌کند و تست‌های PCR برای تشخیص این سویه، پاسخ منفی می‌دهد و به همین دلیل، نه تنها باید فرض کرد که این سویه اکنون در کل کشور وجود دارد، باید به بیماران دچار سرماخوردگی مشکوک شد و صرفا، بروز علایمی مشابه سرماخوردگی و از جمله سرفه، عطسه، بدن‌درد، تب و… می‌تواند احتمال ابتلا به امیکرون را پررنگ کرده و ارجاع به انجام تست‌های تشخیصی پیشرفته را اجباری کند.»
اظهارنظر حمید سوری، ابتدا در جامعه عمومی نگرانی‌هایی را دامن زد، چراکه هم‌اکنون، الزام ادارات دولتی، بسیاری از مراکز ارایه‌دهنده خدمات (در صورتی که واکسینه نشده باشند) مدارس و دانشگاه‌ها و حتی مسافرانی که از معابر قانونی وارد کشور می‌شوند، ارایه تست PCR منفی از بابت آلودگی به کووید ۱۹ است و بنابراین، اعلام بی‌فایده بودن تست PCR در صورت ابتلای فرد به سویه امیکرون و نتیجه منفی کاذب تست PCR، به معنای وقوع یک بحران در کل کشور خواهد بود. به نظر می‌رسد اظهارات این متخصص حوزه درمان، نیازمند توضیحات تکمیلی بود به این معنا که باید گفته می‌شد تست PCR ممکن است ابتلای به یک سویه خاص را مشخص نکند و واریانت فرد مبتلا باید پس از تایید آلودگی او توسط تست PCR با تست‌های توالی‌یابی و پیشرفته مشخص شود که البته جای این توضیحات در صحبت‌های این متخصص حوزه درمان، خالی بود و به همین سبب، تلقی جمعی این شد که تست‌های PCR به کل می‌تواند در مواردی، پاسخ منفی کاذب داشته باشد. این نگرانی‌ها با صحبت‌های روز پنجشنبه بهزاد عین‌اللهی؛ یکی دیگر از اعضای کمیته علمی کرونا هم تشدید شد، چرا که این متخصص حوزه درمان هم در یکی از برنامه‌های «شبکه خبر» همین جمله را تکرار کرد و گفت: «هر فرد اگر علایم سرماخوردگی داشت و تست PCR او منفی شد، خود را قرنطینه کند و به اجتماعات نرود و نزدیک سالخوردگان نشود.»
تکرار این اعلام نگران‌کننده درحالی بود که مهمان دیگر همین برنامه تلویزیونی؛ علیجان تبرایی که ریاست انجمن ویروس‌شناسی ایران را برعهده دارد، با اصلاح این تلقی اشتباه که حالا در جامعه باعث تردید نسبت به دقت تست‌های PCR شده تاکید کرد: «امیکرون، پی‌سی‌آرگریز نیست و کیت‌ها و روش‌های تشخیص ابتلا به کرونا در کشور قابلیت شناسایی امیکرون را دارند.»
به دنبال این اعلام، بهزاد خوانساری‌نژاد؛ دانشیار ویروس‌شناسی و مسوول آزمایشگاه تخصصی ویروس‌شناسی در شهر اراک هم در گفت‌وگو با «اعتماد» در توضیح نحوه عملکرد کیت‌های تشخیصی PCR که طی دو سال گذشته، ابزار اصلی برای شناسایی و تایید قطعی ابتلای مردم به کووید ۱۹ بوده، گفت: «تست PCR از طریق تشخیص ماده ژنتیکی یک میکروب، وجود میکروب در بدن فرد را شناسایی می‌کند و بین تمام تست‌های آزمایشگاهی، یکی از حساس‌ترین تست‌هاست که حتی تعداد بسیار کم یک میکروب را هم تشخیص می‌دهد. از آنجا که با تست PCR امکان بررسی دقیق و سریع تعداد فراوان نمونه‌ها میسر است، طی دو سال گذشته، در کشور ما هم این تست برای شناسایی مبتلایان؛ صرف‌نظر از واریانت ویروس در بدن فرد، استفاده شد. در واقع، کافی است که یک فرد از نظر ابتلا به کووید ۱۹ شناسایی و تایید شود و نوع واریانت ویروس و اینکه آیا ابتلا از نوع ووهان چینی یا آلفای انگلیسی یا بتای آفریقایی تا دلتا و امیکرون بوده، چندان فرقی نمی‌کند چون اغلب تغییرات واریانت‌ها، در ژن S (ژن پروتیینی شاخک) اتفاق می‌افتد درحالی که تست PCR، ژن N و ژن آنزیم پلیمر از ویروس را هم شناسایی می‌کند که توالی ماده ژنتیکی این دو ژن، بر خلاف ژن S ثابت است و بر اثر جهش، دچار تغییرات زیادی نخواهند شد. به همین دلیل هم، قابلیت تشخیصی تست‌ها را براساس ژن‌های ثابت طراحی می‌کنند. پس تست PCR توانایی تشخیص دو ژن دیگر علاوه بر ژن S را هم دارد و سوای تغییرات واریانت‌های سویه‌ها، می‌تواند وجود ویروس را تشخیص دهد. به دلیل نگرانی از بابت تغییرات قابل تشخیص واریانت‌ها، آزمایشگاه مرجع کشوری کرونا، پس از صدور یک فراخوان، حدود ۱۰ کیت از انواع کیت‌های وارداتی و داخلی موجود در کشور را بابت قدرت تشخیص سویه امیکرون بررسی کرد و نتیجه این بود که تمام کیت‌ها، قادر به شناسایی تمام واریانت‌ها و از جمله امیکرون بودند.»
خوانساری‌نژاد درباره علت اظهارنظر برخی متخصصان حوزه درمان درباره قابلیت تشخیصی تست‌های PCR گفت: «بسیاری از متخصصان بالینی توقع نتایج یکسان از آزمایشگاه دارند به این معنا که اگر تشخیص پزشک، احتمال ابتلای سویه امیکرون باشد، تست PCR که به دلیل کیفیت تشخیص، استاندارد طلایی سازمان بهداشت جهانی را دارد هم، این تشخیص بالینی را تایید کند و در غیر این‌صورت، تشخیص آزمایشگاه را اشتباه تلقی می‌کنند. ما در آزمایشگاه‌های سطح کشور شاهدیم که امروز و در دهه اول دی‌ماه، در اکثر استان‌ها حدود ۳۵ الی ۴۰درصد نمونه‌های مراجعات با علایم کرونا یا سرماخوردگی، مربوط به آنفلوآنزا از نوع A و حدود ۳۵درصد، مربوط به ویروس OC43 و ویروس HKU1 است که ویروس‌های سرماخوردگی با قدمت صد یا هزاران ساله در جوامع انسانی به شمار می‌آیند. بنابراین، حدود ۷۰درصد نمونه‌های روزانه، مربوط به آنفلوآنزا و دو ویروس سرماخوردگی است و نباید نتیجه منفی تست PCR را به حساب آلودگی فرد به سویه امیکرون و خطای تست گذاشت چون در حال حاضر و با وجود آنکه فصل شیوع آنفلوآنزا در کشور ماست، بسیاری از آزمایشگاه‌های کشور، آلودگی به آنفلوآنزا را بررسی نمی‌کنند در حالی که ۸ دی‌ماه، حدود ۴۰درصد از نمونه‌های مراجعه‌کننده به آزمایشگاه تخصصی ویروس‌شناسی شهر اراک، آنفلوآنزای نوع A بود.» با توضیحات این متخصص ویروس‌شناسی، می‌توان گفت که تست‌های PCR در کشور، امکان تشخیص آلودگی فرد به ویروس کووید ۱۹ را دارد اما، برای تشخیص تخصصی‌تر و اینکه حالا این مبتلای کووید۱۹، به کدام سویه از جهش‌های ویروس مبتلاست، باید تست‌های پیشرفته‌تری انجام شود.
خوانساری‌نژاد هم تایید می‌کند که تمام تست‌های PCR موجود در بازار، قابلیت تشخیص اولیه را دارد اما در توضیح نحوه تشخیص ابتلا از نوع دلتا یا امیکرون می‌گوید: «بعضی آزمایشگاه‌های تخصصی ویروس‌شناسی، تست‌های غربالگری اولیه دراختیار دارند که نمونه‌های مثبت کووید ۱۹ را با غربالگری به روش مولکولی ژنتیکی می‌سنجند تا واریانت ابتلا هم مشخص شود و سپس، نمونه‌ها برای تایید نهایی با روش توالی‌یابی، به آزمایشگاه‌های مرجع کشوری کووید ۱۹ ارجاع می‌شود.»
درحالی‌که چند روز قبل، یکی دیگر از اعضای کمیته علمی کرونا گفته بود که به دلیل ضعف تجهیزات توالی‌یابی در کشور، برخی نمونه‌های مشکوک به سویه امیکرون یا دلتا، با مجوز وزارت بهداشت به سازمان بهداشت جهانی ارسال می‌شود، خوانساری‌نژاد می‌گوید: «تست توالی‌یابی ژن S در کشور موجود است و باقی تست‌های غربالگری هم می‌تواند موتاسیون‌ها را تعیین کند و نیازی به ارسال نمونه‌ها به سازمان بهداشت جهانی نیست. البته علاوه بر دستگاه توالی‌یابی، تکنیک بسیار گران‌قیمت NGS هم برای کشف واریانت‌های جدید به‌کار می‌رود که تجهیزات این روش هم به مقدار محدود در بخش ویروس‌شناسی دانشگاه تهران و دانشگاه علوم بهزیستی موجود است و البته به دلیل گرانی قیمت، برای بررسی تخصصی نمونه‌های روزانه مقرون به صرفه نیست و در استان‌های کشور هم نمونه‌های مثبت از بابت سویه ابتلا، تحت بررسی تخصصی قرار نمی‌گیرد مگر اینکه به سرعت بروز علایم، ابتلای خانوادگی و پیشرفت بیماری در فرد مبتلا مشکوک شوند. بنابراین، ما با کمبود کیت‌های تمایز مواجه هستیم اما برای تشخیص اولیه آلودگی به کووید ۱۹، هیچ مشکلی در کشور وجود ندارد.»
درحالی‌که سطح پایین رعایت پروتکل‌های بهداشتی در کل کشور طی ۲۴ ماه گذشته و همچنین چالش‌های جدی در روند واکسیناسیون در نیمه اول امسال، احتمال جهش‌های بومی ویروس کووید ۱۹ در ایران را هم بسیار پررنگ کرده، خوانساری‌نژاد در پاسخ به «اعتماد» می‌گوید: «همه ویروس‌ها جهش دارند چون طی پروسه تکثیر، حساس هستند و بنابراین، اگر در بدن یک فرد، ۱۰ میلیارد ویروس وجود داشته باشد، حتما چند تا از این ویروس‌ها، جهش پیدا کرده اما آیا این جهش‌ها بقا دارند؟ در اغلب موارد، جهش‌ها به ضرر آن ارگانیسم تمام می‌شود چون جهش در نقطه حساسی رخ می‌دهد که ویروس حذف می‌شود و جهش‌ها، به ندرت موفقیت‌آمیز خواهد بود آن‌هم در حدی که ویروس، خواهر و برادرهای بهتر یا بیشتر از خودش تکثیر کند. بنابراین، ممکن است که در کشور ما هم به دلیل واکسیناسیون دیرهنگام و رعایت نشدن مراقبت‌های بهداشتی، تکثیر ویروس زیاد باشد و چون تجهیزات بسیار گران‌قیمت توالی‌یابی مورد استفاده برای کشف جهش‌های جدید را هم دراختیار نداریم، قادر به شناسایی این جهش‌ها نباشیم اما اگر واریانت ایرانی به وجود می‌آمد، محدود به جغرافیای ایران نمی‌شد و به کشورهای همسایه و از جمله به هند یا ترکیه می‌رفت چنانکه امروز می‌گویند امیکرون، جهش ویروس در آفریقای جنوبی است در حالی که گفته شده این سویه، پیش از آفریقای جنوبی در هلند هم مشاهده شده. شاید منشا دلتا هم به جای هند، کشمیر یا پاکستان بوده چون جهش موفق، محدود به آفریقای جنوبی و هند و ایران نمی‌ماند و حتی اگر ما نتوانیم واریانت بومی خودمان را شناسایی کنیم، باید در سایر کشورها شناسایی شده باشد. بنابراین، به نظر می‌رسد در ایران، مثل بیشتر کشورهای دنیا، جهش بسیار قدرتمندی اتفاق نیفتاده باشد.»
پایان پیام
