به گزارش تسریر، مفصل زانو یکی از پیچیده ترین مفاصل بدن است. آسیب به زانو و تخریب این مفصل به دلایل گوناگونی اتفاق می افتد و سبب ایجاد دردهای شدیدی در آن می شود و فرد را از انجام فعالیت های ساده نظیر بالا رفتن از پله و یا راه رفتن باز می دارد و حتی ممکن است فرد هنگام نشستن و خوابیدن درد داشته باشد. زمانی که درمان های پزشکی دیگر به طور موثر درد و ناتوانی مفاصل را تسکین ندهد، ممکن است نیاز به آرتروپلاستی باشد.
آناتومی یا ساختمان زانو
مفصل زانو از کنار هم قرار گرفتن سه استخوان (قسمت پایینی استخوان ران، قسمت بالایی استخوان ساق و استخوان کشکک) تشکیل شده است و یکی از بزرگترین مفصل های بدن است.
غضروف سطح قسمت هایی را که این سه استخوان با هم در تماس هستند، پوشانده است و موجب لغزندگی و راحتی حرکت این سه استخوان روی یکدیگر می شود.
داخل مفصل زانو مایعی به نام مایع مفصلی یا مایع سینوویال وجود دارد که روی غضروف ها را لیز می کند و حرکت مفصل را راحت تر می کند.
بین استخوان قلم پا و استخوان ران مینیسک زانو که استخوانی C شکل است و مانند یک بالشتک درمفصل زانو از ضربه های وارد شده که به این قسمت محافظت میکند، قرار دارد.
لیگامنت های بزرگ سبب محکم نگه داشتن این قسمت زانو که بین ران و قلم پا میباشد، می شود و ماهیچه های ران و لگنی باعث استقامت زانو می شود.
نوارهای باریکی به نام سینوال بقیه قسمت های زانو را پوشانده و با تولید مواد لغزنده غضروف ها را نرم و انعطاف پذیر کرده و باعث می شوند میزان شکستگی زانو اندک شود.
علل و دلایل تعویض مفصل زانو
بیماری آرتروز دلیل عمده تعویض مفصل زانو میباشد. برخی از انواع آرتروز که سبب تعویض مفصل زانو می شوند، عبارتند از:
آرتروز استخوان
در این نوع آرتروز غضروف های که استخوان ها را نگه داشته از بین میروند و باعث میشوند که استخوان ها به هم ساییده شوند و ایجاد درد میکند. در صورت آسیب دیدن مفصل زانو بوسیله بیماری آرتروز و یا توسط ضربه، فعالیت های بسیار ساده مانند پیاده روی و بالا رفتن پله برای شما بسیار مشکل خواهد بود.
آرتروز یا استئوآرتریت
آرتروز مفصل زانو شایعترین بیماری تخریبی میان مفاصل بدن می باشد که در آن مفاصل خشک و دردناک می شوند و به این دلیل بیمار ممکن است از مفصلش استفاده نکند بنابراین عضلات حول مفصل ضعیف شده و حرکت مفصل برای بیمار سخت باشد.
آرتریت روماتوئید
لایه سینوویال در آرتریت روماتویید رشد کرده و ملتهب میشود و مایع زیادی ترشح میکند. التهاب لایه سینوویال به تدریج موجب از بین رفتن و صدمه دیدن غضروف مفصلی زانو و باعث درد و محدودیت حرکتی مفصل زانو می شود.
رماتیسم
نوارسینوال اطراف مفاصل در این نوع بیماری ضخیم و متورم میشود و این تورم به غضروفها آسیب رسانده و در نهایت موجب از دست دادن آنها و درد و سفت شدن آنها میشود.
آرتروزهای ناشی از ضایعه
شکستگی استخوان های اطراف زانو و کشیدگی لیگامنت ها به تدریج سبب آسیب به غضروف های زانو و ایجاد درد در زانو و کاهش عملکرد آن می شود.
تفاوت بین آرتروپلاستی و درمان جایگزینی مفصل
حقیقت این است که هیچ تفاوتی بین آرتروپلاستی و درمان جایگزینی مفصل وجود ندارد. این روش یکی از پیشرفته ترین و موفق ترین جراحی هایی است که در علم پزشکی انجام می شود. با این حال، اصطلاح تعویض مفصل می تواند ترسناک به نظر برسد به همین دلیل پزشکان بیشتر از واژه آرتروپلاستی استفاده می کنند. تعویض مفصل به همان اندازه که به نظر می رسد تهاجمی نیست. در بیشتر موارد، جراح فقط در برداشتن و تعویض قسمت کوچکی از مفصل نیاز به جراحی دارد که به آن تعویض جزئی مفصل می گویند. با این حال، این تنها پس از اتمام روش های غیرتهاجمی مانند فیزیوتراپی و مدیریت درد است.
امروزه بیشتر روش های آرتروپلاستی حداقل تهاجمی هستند به این معنا که فقط چند برش کوچک برای برداشتن و جایگزینی مواد مفصل آسیب دیده مورد نیاز است. از مزایای جراحی مفصل مدرن، آسیب کمتر در بافت ناشی از جراحی و زمان بهبودی سریع تر است.
استفاده از انواع مختلف جایگزینی مفصل :
درحالی که تعویض جزئی مفصل یا آرتروپلاستی رایج ترین نوع درمان جایگزینی است اما اشکال دیگری نیز وجود دارد که ممکن است پزشک بسته به شدت آسیب مفاصل به شما توصیه کند. رایج ترین فرم های آرتروپلاستی در لگن و زانو انجام می شود.
آرتروپلاستی مدرن تا حد زیادی به پروتز جایگزین متکی است. به عنوان مثال در طی جراحی تعویض مفصل ران، استابولوم یا سوکت مفصل ران و سراستخوان ران برداشته می شود و با آتل های فلزی جایگزین می شود. اتصالات جایگزین معمولا از مخلوط سرامیکی با آلومینا، زیرکونیا و تیتانیوم ساخته می شوند. این مخلوط وزن و سفتی استخوان را بدون خطر واکنش آلرژیک حفظ می کند که می تواند باعث شود بدن عضو جایگزین را رد کند.
زانو از سه قسمت مختلف کشکک، میانی و خلفی تشکیل شده است. در روش تعویض جزئی زانو، پزشک فقط قطعات آسیب دیده را برداشته و جایگزین می کند. به هرحال در بیشتر موارد بهتر است که هر سه قسمت را تعویض کرده تا نیاز به جراحی های بعدی زانو کاهش یابد.
درمان های بدون جراحی
ممکن است برخی از درمان ها و اقدامات پزشکی برای آرتروز زانو قبل از جراحی مفصل استفاده شود، که عبارتند از :
دارو های ضد التهاب
دارو های مسکن
محدود کردن فعالیت های دردناک
وسایل کمکی برای راه رفتن ( مانند عص ا)
فیزیوتراپی
تزریق کورتیزون در مفصل زانو
تزریق مکمل ویسکوز (برای افزودن روانکاری در مفصل برای تحرک بی درد )
کاهش وزن (برای افراد چاق)
ورزش و آمادگی جسمانی
افرادی که آرتروپلاستی انجام می دهند به طور کلی توانایی انجام فعالیت ها و کیفیت زندگی بهبود قابل ملاحظه ای دارند. بیشتر جراحی های مفصل شامل مفصل ران و زانو می شود و جراحی مچ پا، آرنج، شانه و انگشتان کمتر انجام می شود.
علائم نیاز به جراحی تعویض زانو
اگر این علائم را دارید، عمل جراحی تعویض مفصل زانو لازم است:
مهمترین گزینه در تصمیم گیری برای عمل جراحی تعویض مفصل، سن و یا جنسیت بیمار نیست عامل تعیین کننده در این عمل شدت درد و ناتوانی بیمار است که زندگی را برای وی مشکل کرده است. وقتی درمان های بدون جراحی موثر واقع نشده اند و بیمار علائم زیر را داشته باشد به احتمال زیاد باید عمل جراحی تعویض مفصل زانو انجام گیرد:
اگر زمان انجام فعالیت های روزانه مثل پیاده روی، بالا رفتن ازپله –نشستن و برخاستن از روی صندلی درد شدیدی دارید.
اگر نمی توانید بدون هیچ درد مهمی ساعت ها پیاده روی کنید و یا مجبور هستید با کمک عصا راه بروید.
اگر دردهای شدیدی در زمان استراحت در شب و روز احساس میکنید.
اگر التهاب و تورم شدید مفاصل شما با استراحت و درمان های پزشکی بهبود پیدا نمیکند.
اگر مفصل زانو شما تغییر شکل داده است (خم شدن داخلی یا بیرون آن)
اگر درمان هایی مانند داروهای ضد التهاب، تزریق کورتیزون، تزریق روغنی، فیزیوتراپی و جراحی های دیگر بی فایده باشد.
مشکلات و خطرات آرتروپلاستی چیست ؟
آرتروپلاستی نیز مانند هر روش جراحی دیگری ممکن است عوارضی را به همراه داشته باشد که برخی از آن ها عبارتند از:
خونریزی
عفونت
لخته شدن خون در پاها یا ریه ها
شل شدن قطعات پروتز
آسیب اعصاب یا رگ های خون در جراحی که منجر به ضعف یا بی حسی می شود.
درد مفصل ممکن است با جراحی برطرف نشود یا عملکرد مفصل را مختل کند.
بسته به شرایط پزشکی خاص شما ممکن است خطرات دیگری نیز داشته باشید. بنابراین قبل از انجام این کار حتما با پزشک خود مشورت کنید.
عمل جراحی تعویض مفصل زانو
در عمل جراحی تعویض مفصل زانو یا آرتروپلاستی زانو که با هدف از بین بردن درد زانو و بازیابی دامنه حرکتی مطلوب در مفصل زانو و اصلاح کردن تغییر شکل های ایجاد شده در زانو انجام می شود، سطح مفصلی استخوان های ران و ساق در مفصل زانو را با یک سطح مصنوعی جایگزین میکنند.
این عمل جراحی تقریبا بین ۱ تا ۲ ساعت طول میکشد و جراح ارتوپد غضروف ها و استخوان های آسیب دیده شما را برمیدارد و ایمپلنت های پلاستیکی و فلزی را جایگزین آن میکند تا توازن و عملکرد را به زانو های شما برگرداند.
این جراحی یک جراحی بسیار موثر و قابل اطمینان برای کاهش درد زانو میباشد و برای اینکه زانو ازحالت دفرمه یا بدشکلی در بیاید بسیار مناسب است و شما بعد از انجام این عمل قادر خواهید بود که به طور طبیعی به کارهای روزانه سبک خود مشغول شوید اما نمیتوانید مانند قبل یعنی قبل از مبتلا شدن به آرتروز فعالیت های روزانه خود را انجام دهید. با انجام فعالیت های صحیح و سبک این مفصل جایگزین سالهای زیادی دوام می آورد و مفصل مصنوعی زانو بیش از ۲۰ سال عمر میکند.
چگونه می توان برای آرتروپلاستی آماده شد ؟
ارائه دهنده مراقبت های بهداشتی روش جراحی را برای شما توضیح می دهد و به شما این امکان را می دهد که هر سوالی دارید بپرسید.
از شما درخواست می شود فرم رضایت نامه ای را امضا کنید که اجازه انجام جراحی را می دهد. فرم را با دقت بخوانید و اگر مسئله ای واضح نیست حتما سوال کنید.
علاوه بر سابقه پزشکی کامل، پزشک ممکن است یک معاینه بدنی کامل را انجام دهد تا قبل از انجام جراحی از سلامتی شما اطمینان حاصل کند ممکن است آزمایش خون یا آزمایش های تشخیصی دیگر لازم شود. قبل از انجام این عمل انجام آزمایشاتی همچون آزمایش خون، ادرار، و نوار قلب، عکس برداری های پیشرفته همچون ام آر آی و اسکن کردن و تصاویر اشعه ایکس که میتواند تصاویر واضحی از وضعیت استخوان و بافت های آن به ما نشان دهد، ضروری میباشد.
اگرچه میزان بروز عفونت بعد از عمل بسیار کم است اما زمانیکه باکتری وارد خون شما بشود ممکن است دندان های شما عفونت کند. برای کاهش آسیب های دندانی شما باید قبل از عمل، معالجات روی دندان های خود از جمله ( کشیدن دندان ها درمانهای مربوط به لثه) را انجام دهید.
قبل از عمل بیمارانی که دارای سابقه عفونت های ادراری و مبتلا به پروستات میباشند باید مورد ارزیابی قراربگیرند.
اگر به هر دارو، نوارچسب و مواد بیهوشی (موضعی و عمومی) حساسیت دارید به پزشک خود اطلاع دهید.
تمام دارو های ( تجویزی و بدون نسخه ) و مکمل های گیاهی را که مصرف می کنید به پزشک خود اطلاع دهید.
اگر سابقه اختلالات خونریزی دارید یا از دارو های ضد انعقاد خون (رقیق کننده)، آسپرین یا سایر داروهایی که روی لخته شدن خون تاثیر می گذارند، مصرف می کنید؛ به پزشک خود اطلاع دهید، شاید لازم باشد قبل از جراحی، این دارو ها را قطع کنید.
اگر باردار هستید یا به بارداری مشکوک هستید این موضوع را به ارائه دهنده خدمات پزشکی خود اطلاع دهید.
از شما خواسته می شود ۸ ساعت قبل از عمل و معمولا بعد از نیمه شب چیزی نخورید.
ممکن است قبل از عمل یک آرام بخش دریافت کنید تا به آرامش شما کمک کند.
شاید لازم باشد قبل از جراحی یا یک متخصص فیزیوتراپی ملاقات کنید تا در مورد توانبخشی اطلاعاتی کسب کنید.
بعد از مرخص شدن از بیمارستان، به مدت ۱-۲ هفته از کسی در خانه کمک بگیرید.
بر اساس شرایط پزشکی شما، ارائه دهنده خدمات بهداشتی درمانی تان ممکن است آماده سازی دیگری را پیشنهاد دهد.
در حین عمل آرتروپلاستی چه اتفاقی رخ می دهد ؟
آرتروپلاستی معمولا نیاز به بستری در بیمارستان دارد که بسته به شرایط شما و اقدامات پزشکتان ممکن است روش ها متفاوت باشد. چنانچه در نمناک اشاره شده است آرتروپلاستی ممکن است در بیهوشی کامل یا بی حسی موضعی انجام شود. متخصص بیهوشی شما پیش از این با شما صحبت خواهد کرد. به طور کلی آرتروپلاستی این روند را دنبال می کند:
به منظور آماده سازی به شما لباس مخصوصی داده می شود
به شما یک آنژیوکت در بازو یا دست متصل می شود
به راحت ترین روش روی تخت دراز می کشید تا بهترین دسترسی به مفصل در اختیار پزشک باشد
ممکن است سوند نیز به شما متصل شود
اگر در محل جراحی مو زائد وجود داشته باشد ممکن است تراشیده شود
متخصص بیهوشی به طور مداوم ضربان قلب، فشار خون، تنفس و میزان اکسیژن خون را حین جراحی کنترل می کند
پوست محل جراحی با محلول ضدعفونی کننده تمیز می شود
ارائه دهنده خدمات درمانی برشی در ناحیه مفصل ایجاد می کند
او همچنین قسمت های آسیب دیده مفصل را ترمیم یا از بین می برد
محل جراحی با بخیه بسته می شود
بانداژ یا پانسمان استریل نیز اعمال خواهد شد.
بیهوشی در عمل آرتروپلاستی
تیم بیهوشی با ورود شما تشخیص خواهد داد که کدام نوع از بیهوشی مناسبترین نوع بیهوشی برای شما میباشد. بر طبق نظر متخصص بیهوشی یا شما به صورت کامل بیهوشده (که شما به خواب میروید) یا بیهوشی ستون مهره ها، اپیدورال یا بیهوشی سیستم اعصاب، انجام می گیرد که در این نوع بیهوشی شما بیدار هستید و از قسمت کمر به پایین شما بی حس است.
بعد از عمل جراحی شما را به اتاق ریکاوری یا احیا منتقل میکنند و شما برای احیا کامل از حالت بیهوشی در آنجا میمانید. بعد از اینکه شما به طور کامل به هوش آمدید به یکی از اتاق های بیمارستان منتقل میشوید.
عوارض آرتروپلاستی کامل زانو
در پاسخ به سوالات برخی از شما کاربران از بخش بهداشت و سلامت نمناک در مورد عوارض جراحی تعویض مفصل زانو لازم است بگوییم :
۱. عوارض خاص عمل جراحی مانند از دست دادن خون، عفونت، خونریزی زودرس و نقص در جریان ترمیم زخم، شکستگی های حین عمل، مشکلات بیهوشی و همینطور مشکلات قلبی عروقی، تنفسی، کلیوی، الکترولیت و دیگر مشکلات پزشکی.
۲. عوارض عمومی بعد از عمل (شامل عوارض ناشی از بیهوشی)
۳. عوارض پزشکی دیگر ( عوارض بعد از عمل)
ترومبوز وریدی عمقی (DVT)
ترومبوز وریدی عمقی (DVT) خطر عمده ای است بخصوص اگر به آمبولی ریه منجر شود. برای پیشگیری از این مشکل اقداماتی مانند موبیلیزاسیون زود هنگام، استفاده از جوراب های مخصوص بیماری ترومبوآمبولی، پمپ پا و درمان ضد انعقادی ضروری است. بهترین دارو برای پیشگیری از DVT هپارین با وزن مولکولی کم (LMWH) و وارفارین است.
میزان عوارض در بیماران دارای شاخص توده بدنی (BMI) بالاتر از ۳۰ و بیماران دچار اختلال تنفسی و بیماران بالای ۷۰ سال بیشتر از دیگران است.
مفصل جدید زانو چه تفاوتی دارد؟
بیشتر بیماران می توانند بعد از عمل زانوی تعویض شده خود را تقریبا به طور کامل صاف و برای بالا رفتن از پله ها و سوار شدن و پیاده شدن از اتومبیل به اندازه کافی خم کنند. در پوست اطراف محلی که برای جراحی برش زده شده نوعی بی حسی احساس می شود.
نوعی سفتی در زانو با انجام فعالیت های که به خم شدن بیش از حد نیاز دارند احساس می شود و بیشتر افراد در هنگام خم شدن یا راه رفتن نوعی صدای کلیک را از مواد فلزی و پلاستیکی بکار رفته در زانو احساس می کنند یا می شنوند که این صدا طبیعی است.
زانوی جدید باعث فعال شدن فلزیاب های امنیتی فرودگاه ها و برخی ساختمان ها شود پس در صورت فعال شدن زنگ خطر در مورد تعویض مفصل زانوی خود به مامور امنیتی بگویید.
پس از آرتروپلاستی چه اتفاقی میفتد؟
پس از جراحی به اتاق ریکاوری منتقل می شوید و هنگامی که فشار خون، نبض و تنفس تان ثابت بود و هوشیاری تان بالا بود، شما را به اتاق بیمارستان منتقل می کنند. عمل آرتروپلاستی معمولا به چند روز بستری در بیمارستان نیاز دارد.
شروع تحرک مفصل جدید پس از جراحی مهم است. یک متخصص طب فیزیکی به زودی پس از جراحی شما را ویزیت کرده و یک برنامه توانبخشی ورزشی به شما ارائه می دهد. درد تان با دارو کنترل می شود تا بتوانید در برنامه های ورزشی شرکت کنید و همچنین به شما یک برنامه تمرینی داده می شود تا هم در بیمارستان و هم بعد از ترخیص آن را دنبال کنید. ترتیب و ادامه فیزیوتراپی تا زمانی که دوباره قدرت عضلانی و دامنه حرکتی خوب را بدست آورید، بسیار مهم است.
پس از ترخیص نیز لازم است ناحیه جراحی را تمیز و خشک نگه دارید. پزشکتان به شما دستورالعمل های خاصی را خواهد داد و همچنین به شما خواهد گفت تا در روز و زمان مشخصی برای کشیدن بخیه ها مجددا به مطب مراجعه کنید. طبق توصیه های ارائه دهنده خدمات بهداشتی، برای تسکین درد از دارو های مسکن استفاده کنید. آسپرین یا دارو های مسکن دیگر ممکن است احتمال خونریزی را افزایش دهد بنابراین حتما فقط از دارو های توصیه شده استفاده کنید.
در صورت تجربه هر یک از موارد زیر به پزشک اطلاع دهید :
تب و لرز
قرمزی یا تورم، خونریزی در محل برش
افزایش درد در اطراف محل برش
بی حسی یا سوزن سوزن شدن اندام آسیب دیده
شما ممکن است رژیم عادی خود را از سر بگیرید مگر این که پزشک تان توصیه دیگری کند.
تا زمانی که پزشک توصیه می کند باید از رانندگی کردن دوری کنید. همچنین ممکن است محدودیت های فعالیتی نیز داشته باشید.
اقدامات مهم در منزل:
۱- زمانی که مرخص می شوید، باید محل جراحی را کاملا تمیز و خشک نگه دارید و دستورالعمل های مربوط به حمام کردن را نیز کامل و دقیق انجام دهید.
۲- از مسکن های پیشنهادی پزشک استفاده کنید. آسپیرین و یا بعضی دیگر از مسکن ها ممکن است که خطر خونریزی را افزایش دهند.
تغییرات زیر را نیز برای انجام دادن راحت تر کارها در منزل به کار بگیرید:
قرار دادن نرده مناسب در طول پله ها
نصب نرده مناسب در حمام برای جلوگیری از زمین خوردن
بالا بردن نشیمنگاه توالت فرنگی
قرار دادن صندلی مناسب در حمام
یک صندلی مناسب که زانوهای شما را پایین تر از باسنتان قرار دهد.
استفاده از لیف نرم برای حمام
دسترسی راحت به لوازم مورد نیاز
بالش های سفت برای بالا نگه داشتن باسن نسبت به زانو
چه زمانی می توان به انجام کارهای خانه پرداخت؟ باید از انجام کارهای سنگینی مثل جارو کشیدن و جابجا کردن لوازم دوری کنید.
برای مدت زمان طولانی سر پا نایستید و از کش دادن و خم کردن پاها تا ۶ هفته اول بعد از جراحی خودداری کنید
چه زمانی می توان رابطه زناشویی انجام داد؟ جراح در این شرایط برای رابطه زناشویی، پوزیشن های امنی را به شما آموزش می دهد. اگر مراقب باشید، بعد از ۶ الی ۸ هفته می توانید یک رابطه زناشویی بدون خشونت داشته باشید.
آیا دوباره باید به بیمارستان مراجعه کرد؟ معمولا بعد از ۶ الی ۱۲ هفته باید زانوی خود را به پزشک نشان دهید تا نتایج درمان بررسی شود.
نکات مهم بعد از جراحی در منزل برای افزایش مدت زمان استفاده از زانوی مصنوعی:
از دارو های تجویزی به موقع استفاده کنید.
تا ۶ هفته پاهایتان را روی همدیگر نیاندازید.
هیچ بالشی را زیر زانوی خود هنگام خوابیدن قرار ندهید زیرا باعث خم ماندن دائمی زانو ها می شود.
از پیچ دادن زانو اجتناب کنید.
کفش های راحت و درمانی بپوشید.
برای کاهش التهاب، از حوله گرم استفاده کنید و به مدت ۳ الی ۴ ساعت، آن را روی زانوی خود قرار دهید.
*نکته :اگر هر گونه تغییر یا مورد غیر طبیعی را در زانوی خود مشاهده کردید، سریعا با پزشک تماس گرفته و یا حضوری به او مراجعه کنید که این تغییرات می تواند شامل زخم های شدید در قسمت جراحی شده باشد.
رژیم غذایی:
هنگامی که در بیمارستان یا در منزل هستید، باید به رژیم غذایی خود دقت کنید.
پزشک در این شرایط برای شما آهن، ویتامین و مکمل ها را تجویز می کند. همچنین ممکن است که به شما توصیه کند تا از مکمل هایی مثل ویتامین K دوری کنید و داروهای رقیق کننده خون مثل وارفارین را کنار بگذارید. غذاهای حاوی ویتامین K ، کلم بروکلی، گل کلم، چغندر، جگر، لوبیا سبز، سویا، اسفناج، کاهو و . . . را شامل می شود. همچنان باید به نوشیدن مایعات و آب ادامه دهید و باید مراقب وزن خود باشید و به مفصل خود فشار وارد نکنید.
