به گزارش تسریر، با تجمع پلاک، دیواره‌های سرخرگ سخت می‌شوند و مسیر عبور آنها باریک می‌شود و جریان خون به سایر اندام‌ها و قسمت‌های بدن که برای عملکرد به اکسیژن و خون غنی از مواد مغذی نیاز دارند، محدود می‌شود. در این مقاله شایع ترین علل ایجاد پلاک در رگ ها مورد بررسی قرار می گیرند. این پلاک ها منجر به وضعیتی به نام آترواسکلروز می شود و می تواند منجر به تعدادی دیگر از بیماری های جدی قلبی عروقی شود.
شریان ها رگ های خونی هستند که خون غنی از اکسیژن را در سراسر بدن شما حمل می کنند. آنها به مغز شما و همچنین به نوک انگشتان پا می روند. شریان های سالم دارای دیواره های داخلی صاف هستند و خون به راحتی در آنها جریان دارد. با این حال، برخی افراد دچار گرفتگی عروق می شوند . گرفتگی عروق ناشی از تجمع ماده ای به نام پلاک در دیواره داخلی رگ ها است. پلاک شریانی می تواند جریان خون را کاهش دهد یا در برخی موارد آن را به طور کامل مسدود کند. گرفتگی عروق احتمال حمله قلبی، سکته مغزی و حتی مرگ را به شدت افزایش می دهد. به دلیل این خطرات، مهم است که بدون توجه به سن شما، از علل ایجاد پلاک شریان و راهکارهای درمانی برای جلوگیری از عواقب جدی آگاه باشید.
پلاک از کلسترول، چربی، کلسیم، فیبرین و مواد زائد سلولی تشکیل شده است. تشکیل آن شامل فرآیند پیچیده ای است که در آن کلسترول مومی شکل به دیواره های شریانی می چسبد. باعث ضخیم، سفت و باریک شدن آنها می شود. این در نهایت منجر به تصلب شرایین می شود.
کلسترول در هر سلول بدن وجود دارد. نقش مهمی در تولید ویتامین D، هورمون‌ها و موادی دارد که به هضم غذا کمک می‌کنند. دو نوع کلسترول وجود دارد: لیپوپروتئین‌های با چگالی بالا (HDL، معروف به کلسترول خوب) کلسترول را از سایر قسمت‌های بدن به کبد برمی‌گردانند و سپس آن را از بدن دفع می‌کنند. لیپوپروتئین های کم چگالی (LDL، کلسترول “بد”) مسئول ایجاد پلاک در شریان ها هستند.
هنگامی که پلاک در شریان ها ایجاد می شود، بدن با ارسال گلبول های سفید خون که تلاش می کنند LDL را هضم کنند، پاسخ می دهد، که سپس به سموم تبدیل می شود. گلبول های سفید بیشتر و بیشتری به ناحیه ای که تغییر در آن رخ می دهد جذب و منجر به التهاب در دیواره سرخرگ می شود. این فرآیند باعث می شود تعداد سلول های ماهیچه ای در دیواره شریان به سرعت افزایش یابد و پوششی روی پلاک نرم تشکیل دهد. اگر این پلاک نرم خطرناک شکسته شود، می تواند منجر به بروز لخته های خونی شده و جریان خون به اندام ها و قسمت های بدن را مختل کند.
تشکیل پلاک در اثر کلسترول می تواند ناشی از عوامل مختلفی از جمله موارد زیر باشد:
- رژیم غذایی: غذاهایی که سرشار از چربی های اشباع شده و چربی های ترانس هستند.
- وزن: اضافه وزن می تواند منجر به افزایش سطح تری گلیسیرید و همچنین افزایش خطر بیماری قلبی شود.
- ورزش: فعالیت بدنی روزانه می تواند به کاهش سطح کلسترول کمک کند، اما همچنین تری گلیسیرید را کاهش داده و HDL را افزایش می دهد.
- سن و جنس: با افزایش سن افراد، سطح کلسترول در معرض افزایش است. در زنان یائسه، LDL افزایش می یابد در حالی که HDL می تواند کاهش یابد.
عوامل خطر برای تشکیل پلاک
ایجاد پلاک در شریان ها اجتناب ناپذیر است، اما بسیاری از عوامل خطر ممکن است منجر به تصلب شرایین شوند. چندین مورد از این عوامل خطر را می توان کنترل کرد و به تأخیر یا جلوگیری از تصلب شرایین کمک کرد، در حالی که برخی دیگر را نمی توان کنترل کرد. عوامل خطر زیر باید به دقت بررسی شوند:
- سطح کلسترول بالا
- اضافه وزن یا چاق بودن
- فشار خون بالا: فشار خون ۹۰/۱۴۰ میلی‌متر جیوه در طول زمان اگر در آن سطح باقی بماند یا بالاتر از آن باشد، بالا در نظر گرفته می‌شود.
- سیگار کشیدن: رگ های خونی نه تنها در نتیجه سیگار کشیدن تنگ می شوند، بلکه سیگار باعث افزایش سطح کلسترول و فشار خون نیز می شود.
- مقاومت به انسولین: وقتی بدن نتواند از انسولین خود به درستی استفاده کند، مقاومتی ایجاد می کند که ممکن است منجر به دیابت شود.
- سن بالاتر: خطر آترواسکلروز با افزایش سن افزایش می یابد، به خصوص با انتخاب سبک زندگی ناسالم. در مردان، این خطر پس از ۴۵ سالگی افزایش می یابد و در زنان، این خطر پس از ۵۵ سالگی افزایش می یابد
- سابقه خانوادگی بیماری قلبی زودرس: اگر پدر یا برادر شما قبل از ۵۵ سالگی بیماری قلبی تشخیص داده باشند یا اگر مادر یا خواهر شما قبل از ۶۵ سالگی به بیماری قلبی مبتلا شده باشند، خطر آترواسکلروز افزایش می یابد.
علائم هشدار دهنده ایجاد پلاک
پلاک در شریان ها هیچ علامت یا نشانه ای ایجاد نمی کند مگر اینکه شریان باریک یا مسدود شده باشد و جریان خون نتواند به طور موثر به سایر قسمت های بدن برسد. اکثر مردم تا زمانی که دچار حمله قلبی یا سکته نشوند نمی دانند رگ هایشان سفت یا مسدود شده است.
افراد مبتلا به انسداد شریان های کاروتید ممکن است علائمی را تجربه کنند که نشان دهنده سکته مغزی است. اینها ممکن است از ضعف ناگهانی، گیجی، فلج، مشکلات گفتاری (تکلم و درک) و مشکلات بینایی تا سردرد شدید، سرگیجه و از دست دادن هوشیاری متغیر باشد.
علاوه بر آن، علائم و نشانه های آترواسکلروز ممکن است به تدریج ایجاد شود، و ممکن است کم باشد، زیرا پلاک به تدریج در شریان ایجاد می شود. علائم نیز ممکن است بسته به شریان آسیب دیده متفاوت باشد. با این حال، هنگامی که یک شریان اصلی مسدود می شود، علائم و نشانه ها ممکن است شدید باشند، مانند مواردی که با حمله قلبی، سکته مغزی یا لخته شدن خون رخ می دهد.
علائم آترواسکلروز ممکن است شبیه سایر بیماری های قلبی باشد. برای تشخیص به پزشک خود مراجعه کنید.
چگونه از بروز پلاک ها پیشگیری کنیم؟
برای کمک به کاهش کلسترول، متخصصان توصیه می کنند چندین تغییر در سبک زندگی ایجاد کنید. برخی از آنها عبارتند از:
- ترک سیگار: جدا از افزایش خطر ابتلا به بیماری های جدی دیگر مانند بیماری های تنفسی و قلبی، تنباکو HDL را کاهش می دهد.
- تغییر رژیم غذایی: غذاهای سرشار از چربی اشباع شده مانند گوشت قرمز، لبنیات و شکر را کاهش دهید و سبزیجات، میوه، مرغ، ماهی و غلات کامل مصرف کنید.
- هم قند خون و هم فشار خون را کنترل کنید: مراقب سطح قند خون، به خصوص در دیابت باشید و فشار خون را در محدوده سالم نگه دارید
برای کاهش خطر آترواسکلروز ناشی از پلاک، متخصصان تغییرات سبک زندگی را توصیه می کنند که شامل خوردن یک رژیم غذایی سالم بدون هیچ گونه غذای فرآوری شده یا محصولات حیوانی است. نشان داده شده است که رژیم های غذایی عمدتاً گیاهی (میوه ها، سبزیجات، حبوبات، غلات کامل) جریان خون را بهبود می بخشد و بیماری عروق کرونر را تا حدودی معکوس می کند.
یک برنامه غذایی مناسب برای شریان ها مانند رژیم مدیترانه ای سرشار از میوه ها و سبزیجات است. اما شامل روغن زیتون، آجیل، ماهی و بخش های محدودی از گوشت و لبنیات نیز می شود. هر برنامه غذایی را که انتخاب می کنید، حتما مراقب مصرف کالری باشید و وزن مناسبی داشته باشید تا خطر ابتلا به بیماری قلبی، دیابت و سایر شرایط را کاهش دهید.
علاوه بر رژیم، متخصصان توصیه می‌کنند که بزرگسالان سه تا چهار بار در هفته در برخی از ورزش‌های هوازی شرکت کنند که حداقل ۴۰ دقیقه طول می‌کشد و شامل فعالیت‌های متوسط تا فشرده است.
خطرات پلاک شریانی و گرفتگی عروق چیست؟
حتی با تغییرات سبک زندگی که در بالا ذکر شد، پلاک به طور کامل ناپدید نخواهد شد. با درمان، ارائه دهندگان مراقبت های بهداشتی می توانند انسدادهای کوچکتر پلاک نرم را با کاهش کلسترول که باعث چروک شدن پلاک می شود، هدف قرار دهند. برای حذف کلسترول داخل پلاک، استاتین های تجویز شده کلسترول LDL را هدف قرار می دهند. اینها شامل آتورواستاتین (لیپیتور) و روزوواستاتین (کرستور) هستند که با ممانعت از آنزیم کبدی مسئول تولید کلسترول عمل می کنند. Ezetimibe (Zetia) همچنین ممکن است در پروتکل بیمار برای جلوگیری از جذب کلسترول در دستگاه گوارش گنجانده شود.
بستگی به محل تجمع پلاک شریانی دارد. گرفتگی عروق در قسمت‌های مختلف بدن می‌تواند به چندین بیماری منجر شود، از جمله:
- بیماری عروق کرونر. هنگامی که پلاک در شریان‌هایی که خون را به قلب می‌برند جمع می‌شود، منجر به بیماری عروق کرونر یا بیماری قلبی می‌شود. بیماری عروق کرونر می تواند باعث درد قفسه سینه یا تنگی نفس شود. این وضعیت می تواند منجر به حملات قلبی شود و علت اصلی مرگ و میر در ایالات متحده است.
- بیماری شریان کاروتید. شریان های کاروتید از دو طرف گردن شما عبور می کنند. آنها اکسیژن را به مغز شما می رسانند . تجمع پلاک شریانی در شریان های کاروتید می تواند منجر به سکته شود.
- بیماری شریان محیطی. اگر پلاک در رگ‌های خونی که خون را به پاهای شما می‌رسانند ایجاد شود، می‌تواند میزان اکسیژن تحویلی را کاهش دهد. کاهش جریان خون می تواند باعث درد، بی حسی یا عفونت جدی در پاها و پاها شود.
سخن آخر
علیرغم ماهیت بدون علامت تجمع پلاک در شریان ها، مهم است که سطح کلسترول خود را به طور مرتب بررسی کنید تا خطر ابتلا به بیماری قلبی کاهش یابد. انجمن قلب آمریکا توصیه می کند که بزرگسالان ۲۰ ساله و بالاتر باید هر چهار تا شش ماه یکبار کلسترول خون خود را چک کنند. زمانی که به سن ۴۰ سالگی رسیدید، ارائه‌دهنده مراقبت‌های بهداشتی شما ممکن است بر اساس سن، جنسیت، سابقه خانوادگی و سایر عوامل، سطوح شما را با دقت بیشتری بررسی کند. آنها بسته به نتایج اندازه گیری کلسترول شما، تعیین می کنند که کدام درمان برای مورد شما بهترین است. خواه تغییر سبک زندگی، دارو، یا ترکیبی از هر دو.
