غلظت خون چیست و چگونه آن را درمان کنیم؟

غلظت خون چیست؟

منظور از غلظت خون، افزایش تعداد گلبول‌های قرمز خون به ‌نسبت حجم خون است. وظیفه گلبول‌های قرمز در بدن این است که اکسیژن را به اندام و بافت‌ها برسانند. وقتی تعداد این سلول‌های خونی از حد مجاز بیشتر می‌شود، خون غلیظ شده و احتمال ایجاد لختگی به ‌وجود می‌آید. لخته‌هایی که اگر در مسیر انتقال خون به قلب یا مغز باشند ریسک سکته مغزی و قلبی را چند برابر می‌کنند.

 غلظت خون در مردان بالای ۴۰ سال از شیوع بیشتری برخوردار است. در اصطلاح پزشکی این بیماری را پلی‌سیتمی (polycythemia) و اریتروسیتوز (erythrocytosis) می‌گویند. بر خلاف تصور عمومی که اگر رنگ خون کسی تیره باشد یعنی غلظت خون دارد و افرادی که رنگ خونشان قرمز روشن است خون رقیقی دارند، باید بگوییم که این باور کاملاً اشتباه است و این بیماری با چشم غیرمسلح قابل تشخیص نیست. علت تیره بودن رنگ خون که معمولاً از ورید گرفته‌شده کمبود اکسیژن است. بیماری غلظت خون را با آزمایش خون (CBC) و سنجش تعداد هموگلوبین تشخیص می‌دهند.

غلظت خون

علت غلظت خون

پلی‌سیتمی بیماری است که به‌ تدریج و آرام‌ آرام رشد می‌کند و معمولا در سنین بالا پس از ۴۰ سالگی و یا ۶۰ سالگی خود را نشان می‌دهد و در مردان شایع‌تر است. علت بروز پلی سیتمی می‌تواند اولیه یا ثانویه باشد. نوع اولیه ریشه ژنتیکی دارد و در نوع ثانویه پلی سیتمی یکی از عوارض بیماری‌های دیگر مانند بیماری‌های قلبی و عروقی یا ریوی است.

از دیگر عواملی که علت غلظت خون هستند می‌توان به کمبود اکسیژن در ارتفاعات و کوهستان‌ها یا مناطق آلوده اشاره کرد. تنش و استرس‌های عصبی هم می‌تواند باعث این بیماری شود. در مواردی هم شاهد بروز پلی سیتمی موقت ناشی از تعریق و اسهال شدید هستیم. مصرف سیگار هم با کاهش اکسیژن‌رسانی از علل بروز غلظت خون ثانویه است.

علائم غلظت خون در زنان و مردان چیست؟

پلی سیتمی بسته به سن، جنسیت، و علت بیماری علائم مختلفی دارد. سرفه مزمن و تنگی نفس، آپنه خواب، سرگیجه و خستگی علائم این بیماری در زنان و مردان هستند. گاهی هم فرد هیچ نشانه‌ای ندارد، اما به‌طورکلی با مشاهده موارد زیر می‌توان گفت که علائم غلظت خون دارید و باید به پزشک مراجعه کنید:

• سر درد
• درد گردن
• ضعف و بی‌حالی
• تنگی نفس
• التهاب و قرمز شدن رگ‌های چشم
• اختلال بینایی
• خارش پوست و قرمز شدن کف دست و پاها (به خصوص بعد از حمام)
• سر شدن و خواب رفتن دست و پاها و انگشتان

سردرد، خارش پوست، قرمز شدن پوست یا چشم، سر شدن دست و پاها یا سرفه مزمن و سرگیجه از علائم هشداردهنده‌ی پلی سیتمی است که باید آنها را جدی بگیرید.

عوارض غلظت خون

غلطت خون در صورت عدم درمان می‌تواند بسیار خطرناک باشد. برخی از عوارض این بیماری جدی عبارت‌اند از:

• حمله قلبی
• سکته مغزی
• آمبولی ریه
• بزرگ شدن کبد و طحال
• افزایش فشار خون
• زخم معده
• دردهای استخوانی که به نقرس و سنگ کلیه تبدیل می‌شوند
• خونریزی بینی.
  

  غلظت خون

تشخیص غلظت خون

صرف دانستن علائم و نشانه‌ها برای تشخیص این بیماری کافی نیستند، چراکه پلی‌سیتمی عملاً با چشم غیرمسلح قابل تشخیص نیست. بنابراین برای تشخیص این بیماری آزمایش‌های زیر تجویز می‌شوند:

• آزمایش خون CBC: تعداد گلبول‌های قرمز و سفید، پلاکت‌ها، مقدار هموگلوبین و هماتوکریت در آزمایش شمارش کامل خون (CBC) محاسبه می‌شوند.
• آزمایش خون اریتروپویتین (EPO): سطح اریتروپویتین خون در افرادی که از اریتورسیتوز اولیه رنج می‌برند پایین است، اما برعکس، در بیمارانی که دچار اریتروسیتوز ثانویه هستند شاهد این هستیم که سطح EPO بالایی دارند.
• آزمایش مغز استخوان

غلظت خون نرمال چند است؟

همان‌طور که در بالا گفتیم غلظت خون بر اساس چند فاکتور در آزمایش خون مشخص می‌شود. زمانی که تعداد گلبول‌های قرمز زیاد می‌شود و خون غلیظ می‌شود، تعدادی از پارامترهای آزمایش خون مانند تعداد RBCها، مقدار هموگلوبین، هماتوکریت و غیره افزایش پیدا می‌کند. مقادیر نرمال این فاکتورها به صورت زیر است، بدیهی است که اگر نتیجه آزمایش خون شما از این مقدار بالاتر باشد مشکوک به پلی سیتمی خواهید بود:

• تعداد گلبول قرمز در مردان ۵.۷۲-۴.۳۲ و در زنان ۵.۰۳-۳.۹۰ میلیون گلبول
• میزان هموگلوبین در مردان ۱۷۵-۱۳۵ و در زنان ۱۵۵-۱۲۰
• میزان هماتوکریت در مردان ۵۰.۰-۳۸.۸ و در زنان ۴۴.۵-۳۴.۹
• گلبول سفید ۳۵۰۰ تا ۱۰۵۰۰
• تعداد پلاکت ۱۵۰۰۰۰ تا ۴۵۰۰۰.

انجام آزمایش خون روتین می‌تواند کمک زیادی به تشخیص زودهنگام پلی سیتمی بکند.

روش‌ های درمانی غلظت خون

مانند بیشتر بیماری‌ها، روش‌های مختلفی هم برای درمان پلی سیتمی وجود دارد. بسته به شرایط بیمار، سطح بیماری، سن، عوامل زمینه‌ای و مواردی از این دست پزشک از روش درمانی دارویی و گیاهی مناسب برای درمان این بیماری استفاده می‌کند. شما می‌توانید با مراجعه به متخصص درمان دقیق و مناسبی برای غلظت خون خود پیدا کنید. در ادامه برخی از روش‌های رایج درمان را آورده‌ایم:

• درمان دارویی غلطت خون: برای درمان این بیماری، داروهای بسیار متفاوتی وجود دارد. آسپرین یکی از داروهای اصلی برای دمان این بیماری است که خون را رقیق می‌کند و از لخته شدن آن جلوگیری می‌کند. در این میان، داروهای ضد پلاکت نیز با جلوگیری از چسبیدن سلول‌های خونی به درمان این بیماری کمک می‌کنند که از میان آنها می‌توان به کلوگیدوگرل، تیکلوپدین اشاره کرد. از میان داروهای انعقاد خون که از تشکیل لخته‌های خونی جلوگیری می‌کنند هم می‌توان به وارفارین، انوکساپارین، دابیگاتران، آپیکسابان، ریواروکسابان اشاره کرد. نکته‌ای باید به آن اشاره کرد این است که مصرف این داروها، صرفاً و اکیداً بعد از تجویز پزشک متخصص، امکان‌پذیر خواهد بود.
• پرتودرمانی: پرتودرمانی باعث کاهش تولید گلبول‌های قرمز در مغز استخوان می‌شود. البته این روش درمانی عوارض جدی مانند لوسمی دارد.

درمان خانگی غلظت خون

با وجودی که بیماری پلی سیتمی، کمی خطرناک به نظر می‌رسد، اما می‌توان با به کار بردن روش‌های درمان خانگی غلظت خون، به خوبی از پس آن بر آمد و مهارش کرد. در ادامه به بررسی روش‌های درمان خانگی می‌پردازیم:

• سیگار نکشید.
• از محیط‌های آوده دوره کنید.
• مایعات زیاد بنوشید.
• ورزش روزانه را به هیچ وجه فراموش نکنید. سعی کنید با انجام حرکات ورزشی مناسب، جریان خون خود را بهبود بخشید و از احتمال ایجاد لخته‌های خونی جلوگیری کنید. معمولاً متخصصین توصیه می‌کنند که حرکات کششی و منظم برای پا و مچ پا را در اولویت قرار دهید!
• اصلاح رژیم غذایی: رژیم غذایی اهمیت زیادی در درمان این بیماری دارد. در واقع تا حد زیادی با داشتن یک رژیم غذایی سالم می‌تواند این بیماری را درمان کرد.
• حجامت و اهدای خون هم از جمله روش‌های درمانی هستند که نامشان را زیاد می‌شنویم. برخلاف تصور همگان، حجامت به‌ نسبت اهدای خون تأثیر چندانی در کاهش غلظت خون ندارد، چراکه برای کاهش تعداد RBC ها باید خون زیادی از بدن خارج شود، اما حین حجامت معمولاً خون زیادی از بدن خارج نمی‌شود.

برای غلظت خون چه بخوریم؟

رژیم غذایی کمک زیادی به درمان پلی سیتمی می‌کند. اگر به دنبال درمان این بیماری با ساده‌ترین راه‌ها هستید باید در رژیم غذایی خود به مقدار زیادی از مواد مغذی، میوه و سبزیجات، غذاهای کم‌چرب و پروتئین استفاده کنید. علاوه بر این داروهای گیاهی، دمنوش‌ها، غذاها و میوه‌های زیادی وجود دارد که مصرف آنها می‌تواند به درمان این بیماری کمک کند، مانند:

• آلبالو
• آبلیموی ترش
• موز
• سیر
• فلفل قرمز
• مصرف لبنیات کم‌چرب
• سبزی و میوه فراوان
• ماهی.

بهترین دمنوش گیاهی برای درمان غلظت خون

طبیعتاً وقتی صحبت از روش‌های درمانی خانگی می‌شود، مصرف دمنوش‌های گیاهی را نباید نادیده گرفت. در ادامه شما را با برخی از دمنو‌ش‌هایی آشنا می‌کنیم که می‌توانند به درمان و یا مهار این بیماری کمک بسیاری کنند:

• دمنوش زنجبیل و رقیق شدن خون: این دمنوش با داشتن اسید سیالیسیک می‌تواند از لخته شدن خون در رگ جلوگیری و آن را رقیق‌تر کند.
• چای سبز
• دمنوش دارچین و درمان انعقاد خون: دارچین با برخورداری از کوکارین می‌تواند تاثیر مستقیمی در جلوگیری از انعقاد خون داشته باشد. این دمنوش، حتی فشار خون و یا بیماری‌های التهابی را نیز کاهش خواهد داد.
• دمنوش آویشن و عناب
• دمنوش گیلاس
• دمنوش توت
• دمنوش ریشه شیرین بیان.

عرقیات مناسب برای غلظت خون

گزینه‌های زیادی برای درمان این بیماری در طب سنتی وجود دارد. این عرقیات می‌توانند به کاهش غلظت خون کمک کنند:

• عرق بابا آدم
• عرق گزنه
• عرق قاصدک
• عرق آلوئه‌ورا
• عرق آقطی
• عرق سیر
• عرق دارچین

سؤالات متداول شما

طبق روال همیشه در این بخش از مطلب به سؤالات شما در رابطه با درمان خانگی غلطت خون پاسخ می‌دهیم.

بیشتر بخوانید:

• تفسیر آنلاین آزمایش خون
• چند درصد جمعیت ایران مبتلا به کم خونی هستند؟