عوارض مصرف بی رویه استامینوفن چیست؟

استامینوفن یک داروی رایج و نسبتاً ایمن است که یکی از پرمصرف‌ترین داروها در سراسر جهان است. در این مطلب از سری مطالب اطلاعات دارویی به بررسی عوارض و مشکلات ناشی از مصرف بی رویه استامینوفن خواهیم پرداخت.

استامینوفن چیست؟

استامینوفن در آمریکا بیشتر با نام تجاری تایلنول (Tylenol) شناخته می‌شود. دارویی است که عمدتاً به‌عنوان تب‌بر و مسکن در همۀ سنین اعم از نوزادان، کودکان و بزرگسالان کاربرد دارد.

استامینوفن دارویی مفید و پرکاربرد است که می‌توان آن را بدون نسخه (Over the Counter) از داروخانه‌ها تهیه کرد؛ اما، باید در نظر داشت که مصرف بی رویه استامینوفن می‌تواند به کبد آسیب جدی بزند.

حداکثر دوز مجاز روزانه استامینوفن چقدر است؟

سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) توصیه می‌کند که مصرف روزانۀ استامینوفن در یک فرد سالم بزرگسال نباید از ۴۰۰۰ میلی‌گرم یا ۴ گرم در روز تجاوز کند.

متأسفانه فاصله بین حد مجاز مصرف روزانۀ دارو و میزانی که به کبد آسیب می‌زند بسیار اندک است و همین امر عامل بسیاری از مسمومیت‌ها با استامینوفن است. به همین دلیل، کمپانی سازندۀ تایلنول سقف مصرفی روزانۀ استامینوفن را از ۴۰۰۰ میلی‌گرم به ۳۰۰۰ میلی‌گرم کاهش داده است که داروسازان و پزشکان بسیاری با آن موافقت کرده‌اند.

در بعضی از افراد، میزان مجاز مصرف روزانه از این هم کمتر است. برای مثال، افراد مبتلابه بیماری‌های کبدی، کسانی که روزانه بیش از حد معمول از نوشیدنی‌های الکلی استفاده می‌کنند و کسانی که با داروی ضدانعقاد وارفارین درمان می‌شوند ممکن است سریع‌تر دچار آسیب کبدی ناشی از مصرف استامینوفن شوند و باید استامینوفن را با احتیاط بیشتری مصرف کنند.

مصرف زیاد قرص استامینوفن

استامینوفن درکل یک داروی نسبتاً ایمن است؛ اما درصورتی‌که، در مصرف آن زیاده روی شود باعث ایجاد آسیب‌های جدی به سلامت بدن می‌شود.

مصرف بی رویه استامینوفن می تواند موجب مسمومیت شود که بسیار خطرناک است. همچنین خوردن قرص استامینوفن به تعداد زیاد در زمان طولانی باعث ایجاد مسمومیت حاد نمی‌شود؛ اما، به کبد و کلیه و ارگان‌ها دیگر بدن آسیب می‌زند.

علائم و عوارض خوردن تعداد زیاد قرص استامینوفن

علائم مصرف بی رویه استامینوفن معمولاً شامل بی‌اشتهایی، حالت تهوع، استفراغ و درد در قسمت راست و بالای شکم است.

اگرچه مشکلات ناشی از مصرف استامینوفن در بیشتر موارد درمان‌پذیر است. گاهی اوقات مصرف بیش از حد این دارو می‌تواند به نارسایی کبد بینجامد که درصورت درمان‌نشدن سریعاً می‌تواند باعث مرگ بیمار شود.

ازاین‌رو فردی که احتمالاً تعداد زیادی قرص استامینوفن مصرف کرده است (حدود هشت یا ده عدد یا بیشتر) در معرض آسیب کبدی قرار دارد که مهم‌ترین مورد از عوارض خوردن تعداد زیاد قرص استامینوفن است و برای کمک به او باید با شمارۀ ۹۱۱ یا مرکز کنترل مسمومیت با شمارۀ شبانه‌روزی ۱۲۲۲-۲۲۲-۸۰۰ تماس بگیرید.

شخصی که استامینوفن بیش از حد مصرف کرده است معمولاً نیاز به بستری در اورژانس یا بیمارستان و انجام تست خون جهت تعیین سطح استامینوفن در خون و سایر آزمایش‌های کبدی دارد. درمان می‌تواند شامل شستشوی معده، تجویز سرم و داروهایی باشد که به دفع سریع‌تر استامینوفن از بدن کمک کند.

عوارض مصرف طولانی‌مدت استامینوفن

استامینوفن، بعد از مصرف و جذب، در کبد پردازش و متابولیزه می‌شود و درنهایت از طریق کلیه دفع می‌شود. در حالت عادی در اشخاصی که سالم هستند مصرف دوزهای پایین این دارو مشکلات جدی ایجاد نمی‌کند. اما، در کسانی که بیماری کبدی، کلیوی یا گوارشی دارند مصرف این دارو حتی در دوزهای پایین هم می‌تواند آسیب برساند.

استامینوفن باعث مهار تولید و ایجاد یک سری فاکتورهای محافظت‌کنندۀ معده می‌شود. مصرف طولانی‌مدت استامینوفن و داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی دیگر، مثل پروفن، باعث آسیب‌پذیری بیشتر معده شده و در طولانی‌مدت ممکن است موجب خونریزی و زخم معده شوند.

همچنین دفع متابولیت‌های استامینوفن از کلیه و اثری که خود دارو بر عروق کلیه دارد، درصورت مصرف طولانی‌مدت، باعث ایجاد آسیب به کلیه می‌شود که حتی می‌تواند به نارسایی کلیه بینجامد. افرادی که فشارخون و بیماری زمینه‌ای کلیوی دارند باید در مصرف این‌گونه داروها حساسیت بیشتری داشته باشند.

دلایل عمدۀ مصرف بیش از حد و مسمومیت با استامینوفن چیست؟

مهم‌ترین دلیل، مصرف هم‌زمان چندین داروی مختلف است که هر کدام شامل مقداری استامینوفن هستند. در حدود ۶۰۰ داروی متفاوت وجود دارند که حاوی استامینوفن‌اند که بسیاری از آن‌ها مانند داروهای سرماخوردگی، تب‌بر یا مسکن بدون نسخه تهیه می‌شوند.

از جمله می‌توان به داروهای سرماخوردگی مانند Theraflu، DayQuill، NyQuil، Dimetapp اشاره کرد که بسیاری از افراد از وجود استامینوفن در آن‌ها بی‌اطلاع هستند و ممکن است این داروها را همراه سایر مسکن‌های حاوی استامینوفن استفاده کنند.

دلیل دیگر نوشیدن الکل است. افرادی که باید روزانه داروهای حاوی استامینوفن مصرف کنند بهتر است از نوشیدن الکل زیاد اجتناب کنند؛ چون مصرف هم‌زمان استامینوفن و الکل خطر آسیب کبدی را بالا می‌برد.

خودکشی با استامینوفن

یک دلیل دیگر از مصرف زیاد و یک‌باره استامینوفن اقدام به خودکشی است که ممکن است با استامینوفن به تنهایی یا با ترکیبی از قرص‌های مختلف انجام شود. درصورتی‌که دوز مصرفی استامینوفن بالا باشد و شخص دیر به مرکز درمانی منتقل شود معمولاً آسیب‌های بسیار جدی و برگشت‌ناپذیری ایجاد می‌شود.

ممکن است فردی به قصد جلب‌توجه، با این تفکر که استامینوفن داروی بی‌خطری است، اقدام به خودکشی کند که درصورت مصرف دوز بالای استامینوفن اتفاقاً این دارو بسیار خطرناک است و موجب بستری در icu و حتی مرگ می‌شود.

برای پیشگیری از مشکلات ذکرشده چه باید کرد؟

همواره برچسب داروها را به دقت مطالعه کنید تا از وجود استامینوفن در آن‌ها آگاه شوید و داروهایی که هم‌زمان حاوی استامینوفن هستند مصرف نکنید.

درمورد داروهای بدون نسخه(Over the Counter) ، قسمت Active Ingredient را بخوانید که معمولاً لغت Acetaminophen در آن به‌صورت درشت‌تر یا های‌لایت چاپ شده است.

اگر استامینوفن را به‌عنوان مسکن مصرف می‌کنید و با وجود مصرف بالاترین حد مجاز هنوز درد دارید، هرگز دوز مصرفی داروی تجویز‌شدۀ خود را بدون مشورت با پزشک معالج یا دکتر داروساز بالا نبرید.

اگر شک دارید که دو دارو که باید هم‌زمان مصرف کنید حاوی استامینوفن هستند، حتماً با دکتر داروساز مشورت کنید. آخرین توصیه‌ای که درمورد همه داروها صادق است این است که، قرص‌های استامینوفن را در قوطی‌های دربسته و دور از دسترس کودکان قرار دهید.

سوالات متداول درباره خطرات مصرف بی رویه استامینوفن

حداکثر دوز مجاز روزانه استامینوفن چقدر است؟