توسعه گردشگری درمانی با غار نمکی قشم

این خاکپاره کشیده قامت، آنک که سر از آب برآورد و بر پیکر خود در تابش آفتاب گرم جنوب خشک کرد، موجودیتی اعجاب انگیز از چه بسیار عوارض گونه گون طبیعی یافت.

دره ها، غارها، جلگه ها، سنگ و نظایر آن، سپس، تندباد، زوزه کشان و بی مهار به جای جای جزیره سر کشید و رگبار، بی محابا بر پستی و بلندی های پیکرش فرو آمد.

خاک، ذره ذره فروریخت و سنگ، لایه لایه سوده شد تا دره تندیس ها، دره ستاره ها، تنگه ها، هیولاهای پراکنده در اینجا و آنجا، غول سنگ ها، بام قشم، ستیغ ها و چه بسیار پدیده های زمین شناسی دیگر، با هم یا جدا از هم، پدید آیند و جزیره بسازند که مانند آن در دیگر جاها نیست.

قشم مانند هیچ جا نیست، قشم، قشم است. برای آنها که می خواهند با تماشای زیبایی های کم نظیر طبیعی آن مشق عشق کنند.

برای آنها که در پی لمس بازمانده های دوره های گذشته زمین شناسی اند و برای آنها که نگاه و احساس شان جزء به دیدن مکان های بکر و اصیل ارضاء نمی شود. «با صد هزار جلوه برون آمدی که من – با صد هزار دیده تماشا کنم تو را»

از قشم نوشتن دشوار است و آسان! دشوار از این رو که کدام قلم می تواند این همه شگفتی و زیبایی را به شیوایی بسراید و سهل از این رو که از هر جای جزیره بگویی و هر آنچه بنویسی زیباست زیرا که زیبایی را توصیف کردن، به هر زبان که باشد که زیباست.

صنعت گردشگری (توریسم) یکی از موفق ترین صنایع جهان است؛ زیرا نتایج و دستاوردهای قابل توجهی در بر دارد که از آن  جمله می توان به کسب درآمدهای سرشار ارزی، توسعه روابط علمی، فرهنگی، ایجاد اشتغال به صورت مستقیم و غیر مستقیم و نمایش ثبات و امنیت کشور اشاره کرد.

در  جهان امروز، گردشگری رویکرد گسترده ای به موضوع طبیعت گردی(اکوتوریسم) دارد. انسان ها خسته از زندگی شهری و ماشینی همواره به دنبال گریزگاه هایی هستند که دمی را دور از هیاهو و روزه مرگی های زندگی مُدرن بگذرانند. برای این افراد، طبیعت بهترین گریزگاه و پناهگاه است.

در میان جاذبه های گردشگری متعدد موجود در کشور، خصوصا در جزایر و سواحل ایرانی خلیج فارس، پدیده های طبیعی گنبدهای نمکی(Salt Diapirs) و غارهای نمکی موجود در آن از جایگاه ویژه و بسیار با اهمیتی برخوردار است.

در سواحل ایرانی خلیج فارس(از جمله حوالی بندرعباس به بندر خمیر) و چندین جزیره ایرانی خلیج فارس (از جمله جزایر قشم، هنگام، لارک و هرمز) چندین گنبد نمکی وجود دارد که هر یک از این گنبد های نمکی به نوبه خود در دنیا کم نظیر و یا حتی در مواردی بی نظیر می باشد، از این رو این امر، سواحل و جزایر ایرانی خلیج فارس را به منطقه ای بسیار مستعد برای ایجاد ژئو پارک وتوسعه گردشگری بدل کرده است.

دهها گنبد نمکی که در زمره پدیده های نادر و کم نظیر جهان به شمار می‌آید، در بخش‌هایی از ایران وجود دارد که در داخل این گنبدهای نمکی تعداد زیادی غار نمکی وجود دارد. این گنبدها و غارهای نمکی دارای اهمیت فراوان و چندجانبه در امر ایجاد ژئوپارک و توسعه ژئوتوریسم است.

مناظر و چشم اندازهای موجود در سطح این مناطق در کنار زیبایی های شگرف پنهان در غار نمکی، از جاذبه فراوانی برای عموم بازدیدکنندگان برخوردار است. به ویژه به واسطه وجود بسیاری از پدیده‌های زمین‌شناسی، این مناطق مورد علاقه خاص محققین علوم زمین برای انجام مطالعات است.

از این گذشته، بر اساس ادعای مطرح شده در تعداد زیادی از سایت‌های اینترنتی و ارگان های مرتبط با این هم در سطح جهان، حضور و تنفس در فضای این غارهای نمکی، تاثیرات درمانی موسوم به هالوتراپی(نمک درمانی) در خصوص کاهش عوارض و کمک به بهبود طیف گسترده ای از بیماری‌های تنفسی و حساسیتی دارد. بی شک، این مسئله از جایگاه ویژه ای در موضوع توریست درمانی برخوردار است.

اکتشاف و مطالعه نخستین و پنجمین غار تعبیر نمکی جهان در جزایر «قشم» و «هرمز» به عنوان بخشی از دستاوردها و نتایج پژوهش‌های چند ساله اخیر گروه مشترک تحقیقاتی دانشگاه شیراز و دانشگاه چارلز جمهوری چک و آکادمی علوم این کشور، که انعکاس گسترده ای در محافل علمی و خبری جهان داشته، شاهد و سند محکمی در خصوص قابلیت ها و پتانسیل های بالای این منطقه برای جذب گردشگران از سراسر گیتی به سوی کشور است.

ویژگی های انحصاری غارهای نمکی برای گردشگری

یکی از نتایج بسیار مهم این تحقیقات، کشف دو غار از طولانی ترین غارهای نمکی جهان است. یکی از این دو غار، با نام نمکدان ۳(N۳) به طول ۶ هزار و ۵۸۰ متر، طولانی ترین غار در میان غارهای نمکی جهان شناخته می شود که در بخش جنوب شرقی گنبد نمکی نمکدان واقع در قسمت غربی جزیره قشم قرار دارد.

غار نمکدان ۳ نه تنها از نظر طول بلکه به واسطه برخورداری از چند ویژگی دیگر، در میان غارهای نمکی و حتی از برخی جنبه ها در میان تمامی غارهای جهان منحصر به فرد است.

نخستین ویژگی آن وجود ریز اقلیم (Micro climate) شگفت انگیر (هوای راکد با دمای ۳۰ درجه سانتی گراد و رطوبت نسبی ۸۰ درصدی) است.

وجود ۲ پدیده مخروط افکنه (Alluvial fan) و به دنبال آن کانال های مارپیچ (Meandering) رودخانه ای از دیگر ویژگی های منحصر به فرد این غار است. در واقع وجود این دو پدیده در زیر زمین، امری بی نظیر است.

همچنین تشکیل یک حوضچه و یک دریاچه نسبتا بزرگ(به طول ۳۰۰ متر و حداکثر عمق یک متر) در داخل این غار در پشت سدهای طبیعی، جاذبه و زیبایی غار را صد چندان کرده است.

شنا در این حوضچه و دریاچه، به دلیل وجود نیروی شناوری(Buoyancy Force) ناشی از غلظت بالای نمک (۳۵۰ گرم در لیتر) همانند «بحرالمیت» و «دریاچه ارومیه» ، از جذابیت خاصی برخوردار است.

وجود فضاهای وسیع که از پایداری مناسب برخوردار بوده و در طول زمان به طور نسبی محفوظ مانده و توسعه یافته از دیگر شگفتی های دور از انتظاری است که در این غار نمکی تحقق یافته است.

از جمله این موارد، تالار «بزرگ آشیان» – (Hangar) به ابعاد ۳۵ در ۲۰ متر و ارتفاع ۱۶ متر و توسعه چندین گنبد ریزشی (Collapse Domes) که ابعاد آنها تا ۴۰ در ۲۰ در ۱۵ متر می رسد، ۲ هال وسیع (به ابعاد ۲۰۰ در ۱۰۰ متر) و نیز «اَبَرگنبدها» – (Megadomes) به عنوان جلوه هایی دیگر از جذابیت های شگفت انگیز این غار، قابل برشمردن است.

دومین مورد مهم از غارهای مکشوفه توسط این گروه تحقیقاتی، غاری است که به نام غار «دانشجو» نامگذاری شده و به عنوان پنجمین غار از طویل ترین غارهای نمکی جهان محسوب می شود که در گنبد نمکی جزیره هرمز قرار دارد.

توسعه گردشگری با استفاده از ظرفیت های هالوتراپی در غارهای نمکی

در طول تهیه این گزارش از این ظرفیت بی بدیل در محدوده غارهای گنبد نمکی نمکدان در جزیره قشم، بارها افرادی را مشاهده کردم که ادعا می کردند که به توصیه پزشکان متخصص اروپایی برای حضور در این غارها به منظور کنترل و بهبود مشکلات بیماری های تنفسی یا حساسیتی، به این منطقه مراجعه کرده اند.

در پی کشف این موضوع با مراجعه به منابع اینترنتی مشخص شد که تعداد زیادی سایت اینترنتی در سطح جهان به این موضوع اختصاص دارد و در برخی از کشورها مانند آلمان، ایتالیا، مجارستان، ارمنستان، لهستان، اتریش، رومانی، اوکراین و آذربایجان، تسهیلات ویژه ای برای استفاده از تاثیرات مثبت تنفس در فضاها و معابر طبیعی یا حتی مصنوعی نمکی فراهم شده است.

این روش درمانی که اغلب از آن تحت عنوان «نمک غار درمانی» – (Cave Salt Therapy , Speleo/holotherapy) یا به اختصار «نمک درمانی» یاد می شود، در دنیا با استقبال گسترده و روز افزونی بیمارانی که مشکلات تنفسی و ریوی مانند آسم(Asthma)، حساسیت ها (Allergies) و حتی سینوزیت یا تب یونجه (Hay Fever) دارند مواجه شده است.

در برخی از این سایت های اینترنتی، حتی مراجعه و حضور در غارهای نمکی برای تقویت ریه و افزایش توان ساز و کارهای بدن، به افراد سالم نیز توصیه شده است.

جالب است که تعدادی از کشورهای به رغم آنکه به طور طبیعی فاقد گنبدها و غارهای نمکی اند، با وارد کردن مقادیر فراوان نمک، اقدام به ساخت اتاقکها و غارهای مصنوعی نمکی کرده و از این طریق با رونق صنعت گردشگری از طریق توریسم درمانی، منافع فراوانی به دست می آورند.

از این رو شایسته است مسوولین پس از انجام تحقیقات لازم و نظر خواهی از پزشکان متخصص، در صورت امکان از اثرات مثبت این روش درمانی، با در نظر گرفتن تدابیر لازم، در خصوص فراهم کردن امکانات و تسهیلات مورد نیاز، برای این امر برنامه ریزی کنند.

پیش از این غار نمکدان «سدام» در سرزمین های اشغالی با طول پنج هزار و ۶۸۵ متر به عنوان نخستین غار نمکی تعبیر جهان معرفی شده بود.

غارها و گنبدهای نمکی موجود در جزیره قشم و هرمز در نوع خود بی نظیر هستند و در هیچ جای دنیا این گونه غارها با ویژگی های خاص جزایر قشم و هرمز وجود ندارد و حتی غار «سدام» در سرزمین های اشغالی فلسطین نیز که پیش از این نخستین غار طویل دنیا محسوب می شد، شرایط خاص این منطقه را ندارد.

جزیره زیبای قشم مشرف به تنگه هرمز و مجرای ورودی به خلیج فارس و دریای عمان است.

این جزیره که بزرگ‌ترین جزیره خلیج فارس است، به دلیل مجاورت با اقیانوس هند، وجود منابع نفت و گاز و واحدهای پتروشیمی و پالایشگاهی و تجهیزات فراساحلی و برخورداری از تسهیلات بندری برای کشتی‌های بزرگ (در رده پاناماکس) یکی از استراتژیک‌ترین جزایر ایران و خلیج فارس است که به دلیل خدمات سوخت‌رسانی به کشتی‌های عبوری از آبراهه بین‌المللی و پارک‌های انرژی و زیست – فناوری آن شهرتی جهانی دارد.

از سوی دیگر، ویژگی‌های طبیعی و تاریخی این جزیره، باعث شده قشم به یکی از مقاصد گردشگری اصلی در ایران تبدیل شود.

منطقه آزاد تجاری – صنعتی قشم، حدود ۳۰۰ کیلومتر مربع از این جزیره را شامل می‌شود.

این منطقه به دلیل قرارگیری در نقطه‌ای کلیدی از کریدور ترانزیتی شمال – جنوب، دسترسی به کریدور پروازهای بین‌المللی شرق – غرب و تسهیلات بندری آن، که به نوعی مکمل بندر شهید رجایی است، نقش پررنگی در تجارت و بازرگانی جهانی دارد.

اهداف و محورهای اصلی فعالیت‌های این منطقه آزاد تجاری – صنعتی شامل توسعه و گسترش صنعت ترانزیت و حمل و نقل، گسترش تجارت و خدمات تجاری، صنایع انرژی‌بر، صنایع بیوتکنولوژیک و منابع دریایی، صنایع گردشگری، شیلات و صید صنعتی، خدمات پشتیبان نفت و پارک‌های انرژی است.