به گزارش پایگاه خبری تحلیلی تسریر، «الانزاپین» که با نام تجاری «زیپکسا» فروخته می‌شود، یک داروی «آنتی‌ساکوتیک آتیپیک» است که در درجه اول برای درمان اسکیزوفرنی و اختلال دوقطبی استفاده می‌شود.
کسانی که مبتدا به اسکیزوفرنی هستند، می‌توانند برای درمان دراز مدت و در دوران اولیه ظهور علائم از این دارو استفاده کنند؛ این دارو به صورت تزریق در عضلات یا به صورت خوراکی تجویز می‌شود. عوارض شایع آن نیز شامل اختلالات حرکتی، سرگیجه، خستگی مفرط، یبوست و خشکی دهان است.
استفاده از این دارو برای مادرانی که در ماه‌های آخر بارداری هستند احتمال ابتلای نوازد به اختلالات حرکتی در هفته‌های اولیه تولد را افزایش می‌دهد. اولانزاپین در سال ۱۹۷۱ ثبت اختراع شد و در سال ۱۹۹۶ برای استفاده پزشکی در ایالات متحده تأیید گردید؛ این دارو به عنوان یک داروی ژنریک تجویز می‌شود که در سال ۲۰۱۷ با تجویز بیش از دو میلیون نسخه‌ای جزو ۲۳۹ داروی رایج ایالات متحده شد.
موارد مصرف الانزاپین
اسکیزوفرنی
قدم اول در درمان بیماری اسکیزوفرنی تجویز داروهای ضدروان‌پریشی است که اولانزاپین یکی از داروها است. اولانزاپین در کاهش پیدایش علائم اولیه اسکیزوفرنی و علائم تشدید شونده حاد، مؤثر است. درمان با اولانزاپین ممکن است باعث افزایش وزن و سطح کلسترول و گلوکوز شود.
اختلال دوقطبی
اولانزاپین توسط مؤسسه ملی بهداشت و مراقب به عنوان اولین گام جهت درمان مانیای حاد در اختلال دوقطبی توصیه شده است. هالوپریدول، ریسپریدون و کوئتیاپین از دیگر داروهایی است که به عنوان قدم اول در درمان مانیا اختلال دوقطبی مورد استفاده قرار می‌گیرد. دارو مذکور در کنار فلوکستین به عنوان قدم نخست درمان افسردگی حاد در اختلال دوقطبی و به عنوان گام دوم تداوم درمانی اختلال دو قطبی نیز تجویز می‌شود.
مکانیسم اثر
اثر ضدسایکوز الانزاپین از طریق اثرات انتاگونیستی آن بر گیرنده‌های دوپامین و سروتونین اعمال می‌شود. الانزاپین موجب مهار بازجذب سروتونین و دوپامن در انتهای پیش‌سیناپسی اعصاب دستگاه عصبی مرکزی می‌شود. اکثر داروهای آنتی سایکوتیک گیرنده‌های دوپامینی بلوک نامیده می‌شود. الانزاپین جزو داروهای آتیپیک جدید است که تمایل زیادی برای گیرنده ۵HT2a دارد. به طور کلی اثرات داروهای ضد سایکوز بر مسیرهای مزوکورتیکال و مزولیمبیک اعمال می‌شود و اثر بر ناحیه کمرسپتور محرک، سبب رفع تهوع و استفراغ خواهد شد. عوارض این داروها در نتیجه اثر دارو بر نواحی دیگر مغزی بروز می‌کند.
موارد احتیاط الانزاپین
- بیماری قلبی
- بیماری عروق مغز
- بیماران مستعد به هیپوتانسیون
- سابقهٔ تشنج
- اختلال عملکرد کبد
- افراد مسن
- سابقهٔ ایلئوس پارالیتیک
- هیپرتروفی پروستات
- گلوکوم زاویه باریک
- آمبلیوپی
- بیماران مبتلا به ضایعات قرنیه
- بیماران در معرض پنومونی ناشی از آسپیراسیون
علائم افزایش مصرف الانزاپین
علائم مصرف بیش از حد شامل آشفتگی، دیزراتریا، کاهش هوشیاری و اغما است. مرگ ناشی از مصرف بیش از حد ۴۵۰ میلی‌گرم نیز گزارش شده است. به پزشکان توصیه می‌شود برای اطلاعات در مورد درمان چنین موردی با مرکز کنترل سم مشورت کنند.
تداخلات دارویی اولانزاپین
- در صورت مصرف همزمان این دارو با داروهای کاهنده فشار خون احتمال بروز هیپوتانسیون افزایش پیدا می‌کند.
- در صورت مصرف همزمان این دارو با کاربامازپین، امپرازول و ریفامپین، کلیرانس الانزاپین افزایش می‌کند.
- مصرف همزمان لوودوپا و آگونیست‌های دوپامین، باعث بروز اثرات آنتاگونیستی در این دسته از داروها می‌شود.
- داروها یا عواملی که فعالیت آنزیم CYP1A2 را افزایش می‌دهد، به ویژه دود سیگار ممکن است میزان کلیرانس اولانزاپین را به میزان قابل توجهی افزایش دهد.
عوارض جانبی اولانزاپین
دستگاه اعصاب مرکزی
- آژیتاسیون
- بی‌خوابی
- سر درد
- عصبی شدن
- پارکینسونیسم
- سرگیجه
- اضطراب
- اختلالات شخصیت
- هیپرتونی
- ترمور
- فراموشی
- سرخوشی
- دیسکینزی تاردیو
دستگاه قلبی عروقی
- هیپوتانسیون ارتوستاتیک
- تاکی کاردی
- درد قفسه سینه
- هیپوتانسیون
- خیز
- پوست
- بثورات تاولی
- چشم
- تشدید مشکلات چشمی مانند آمبلیوپی، بلفاریت و ضایعات قرنیه
دستگاه گوارش
- یبوست
- خشکی دهان
- درد شکم
- افزایش اشتها
- افزایش بزاق
- تهوع
- استفراغ
- تشنگی
سایر دستگاه‌ها
- درد اندام‌ها
- سفتی گردن
- تنگی نفس
- سرفه
- افزایش وزن
- سندرم فلو
- تمایلات خودکشی
اثرات متناقض اولانزاپین
اولانزاپین از نظر درمانی برای معالجه بیماری روانی جدی استفاده می‌شود. گاهی اوقات می‌تواند اثر متضاد داشته‌باشد و در یک زیر گروه کوچک از افراد، واکنش‌های جدی پارادوکسیکال را برانگیز و باعث ایجاد تغییرات غیر معمول در شخصیت، افکار یا رفتار شود. توهم و افکار بیش از حد پیرامون خودکشی نیز با استفاده از اولانزاپین شایع است.
