به گزارش پایگاه خبری تحلیلی تسریر، تیک‌های عصبی معمولاً به دنبال انباشته شدن یک حس ناخوشایند در بدن شروع می‌شوند که در نهایت به شکل تیک آزاد می‌شود یا فروکش می‌کند، البته گاهی اوقات این حس ناخوشایند می‌تواند قبل از آنکه باعث بروز تیک شود، تا حدودی سرکوب شود. تیک‌های عصبی در دوران کودکی بسیار شایع است و معمولاً اولین بار در حدود سن پنج سالگی بروز پیدا می‌کند.
در موارد بسیار نادری هم ممکن است علائم تیک عصبی در دوران بزرگسالی شروع شود. تیک‌های عصبی معمولاً عارضه خطرناکی نیستند و به مرور زمان بهبود پیدا می‌کنند، اما می‌تواند برای فرد خیلی نگران کننده و ترس‌آور باشد و در کارهای عادی و روزمره او اختلال ایجاد کند.
تیک عصبی در چه سنی شروع می‌شود؟
تیک‌ها به طور کلی از دوره کودکی یا نوجوانی نمایان می‌شود و ممکن است حالت رفت و برگشتی داشته باشد، به این معنی که برای مدتی کاملاً برطرف می‌شود و دیگر خبری از آنها نیست و دوباره بر اثر اضطراب و عوامل مؤثر دیگر مانند هیجانات شدید می‌تواند اتفاق بیفتد یا تشدید شود. معمولاً چهار تا پنج مورد تیک در هر ده هزار نفر مشاهده می‌شود که شروع اکثر این تیک‌ها نیز در سنین پایین‌تر از هجده سالگی است. تیک‌هایی که به شکل علائم حرکتی خودش را نشان می‌دهد، معمولاً زودتر حدود هفت سالگی بروز می‌کند و تیک‌های صوتی کمی دیرتر اتفاق می‌افتد.
عوامل ایجاد تیک عصبی
وقتی کسی دچار تیک می‌شود و با این مشکل روبه‌روست، به عللی که باعث بروز این مشکل شده، فکر می‌کند، اما در این میان معمولاً بیماری‌های جسمی نادیده گرفته می‌شود و هیچ‌کس تصور نمی‌کند مشکلات فیزیکی هم می‌تواند در ایجاد این تیک‌ها مؤثر باشد. علاوه بر زمینه ژنتیکی در بروز این بیماری مؤثر است، برخی بیماری‌های جسمی مانند درگیری ارگان‌های خاصی در مغز هم می‌تواند در ایجاد تیک نقش داشته باشد. علاوه بر این، استفاده از مواد خاصی مانند محرک‌ها و آمفتامین‌ها هم در این زمینه مؤثر است.
البته گاهی با انجام دادن فعالیت‌های خاص فیزیکی یا روانی و هنگامی که حواس فرد خیلی به تیک نیست، تعداد یا شدت این حرکات هم کاهش می‌یابد. در مقابل، ممکن است تیک‌ها به دلیل خستگی، هیجان، اضطراب یا گاهی هم بر اثر تماس با گرما افزایش پیدا کند. همچنین زمانی که بیماران تلاش می‌کنند تیک‌ها را کنترل کرده و آنها را کاهش دهند، معمولاً نتیجه معکوس می‌گیرند و شدت یا تعداد تیک‌ها بیشتر می‌شود، حتی گاهی در خواب هم ممکن است این تیک‌ها باقی بماند و ادامه پیدا کند.
آشنایی با انواع تیک عصبی
انواع بسیار مختلفی از تیک‌های عصبی وجود دارند. بعضی از افراد ممکن است فقط به یک نوع تیک عصبی دچار باشند. در حالی که بعضی دیگر چند نوع تیک عصبی را با هم دارند. برخی از شایع‌ترین انواع تیک‌ها عبارتند از:
– تیک‌های حرکتی
– تیک‌های حرکتی تیک‌هایی هستند که باعث ایجاد تکان‌ها یا حرکاتی در بدن می‌شوند. مثال‌های شایعی از تیک‌های حرکتی شامل موارد زیر است:
– به هم زدن چشم‌ها (چشمک زدن)
– پرتاب کردن سر
– در هم کشیدن بینی
– بالا انداختن شانه‌ها
– تکان دادن سریع بازوها
– باز کردن دهان
– گاهی اوقات ممکن است تیک‌های حرکتی در ظاهر شبیه به حرکات عادی بدن باشند، اما با این تفاوت که تیک حرکتی را نمی‌توان کنترل کرد.
تیک‌های صوتی چیست؟
شایع‌ترین موارد تیک‌های صوتی که با عنوان «تیک‌های آوایی» یا «تیک‌های صدایی» نیز شناخته می‌شوند، عبارتند از:
– سرفه کردن
– خرخر کردن یا نالیدن
– در آوردن صدای حیوانات
– خرناس کشیدن
– صدای هیس در آوردن
– فین فین کردن با بینی
– صاف کردن گلو
– جیغ زدن
– تکرار کردن یک صدا، کلمه یا عبارت خاص
حرکات تشنجی و پرشی یک نوع اختلال حرکتی است که برخلاف تیک، شخص بیننده نمی‌تواند آن را تقلید کند یا مشابه آن را انجام دهد. علاوه بر آن، سرکوب کردن حرکات تشنجی و پرشی خیلی سخت‌تر است و معمولاً به شکل حرکات ارادی و اختیاری بروز می‌کند. علائم تشنج‌ها نیز در موارد نادری ممکن است خیلی کوتاه و سریع باشد و شبیه به تیک عصبی به نظر برسد.
لزوم شناختن تیک‌های عصبی
هر حرکتی که به طور غیرارادی رخ می‌دهد، نمی‌توانید در گروه تیک‌ها طبقه‌بندی کنید، به دلیل اینکه تیک عصبی هم تعریف خاص خودش را دارد. ولی در کل تیک به حرکات عودکننده، سریع و هم شکلی گفته می‌شود که معمولاً به صورت غیرارادی یا بهتر است بگوییم نیمه‌ارادی اتفاق می‌افتد و شروعی ناگهانی دارد. البته وقتی صحبت تیک می‌شود خیلی‌ها فقط به حرکات فیزیکی فکر می‌کنند و باور دارند تیک محدود به حرکات جسمی است. در صورتی که به گفته دکتر انصاری، این تیک‌های تکرارشونده می‌تواند به صورت حرکتی یا صوتی اتفاق بیفتد. در دسته‌بندی دیگری هم می‌توان تیک‌ها را به دو گروه ساده و پیچیده تقسیم کرد.
تیک‌های عصبی حرکتی ساده، شایع‌ترین نوع تیک‌ها
حرکات چشم مانند چشمک‌زدن یا حرکات سریع سر و گردن نمونه‌هایی از تیک‌های حرکتی ساده است که معمولاً از قسمت سر و صورت شروع می‌شود و به تدریج می‌تواند به قسمت‌های دیگر بدن نیز برسد. حرکاتی مانند خودزنی و پرش‌های ناگهانی نیز در گروه تیک‌های پیچیده حرکتی قرار می‌گیرد. تیک‌های ساده صوتی نیز بیشتر به صورت صداهایی مانند سرفه کردن و صاف کردن گلو نمایان می‌شود.
اختلال تیک در کودکان
تیک در کودکان اغلب بدون معالجه از بین می‌رود. اما مسئله مهم این است که اعضای خانواده و معلمان باعث خود آگاهی بیشتر کودک و تشدید علائم نشوند. همچنین والدین کودکان مبتلا به اختلال تیک زودگذر نقش مهمی در فراهم کردن حمایت عاطفی و کمک به فرزندشان برای آسیب کمتر در مدرسه دارند. به طور معمول، تیک در کودکان پس از چند ماه از بین می‌رود. به نظر می‌رسد کودکانی که بیش از یک سال هیچ تیکی را تجربه نکرده‌اند، شانس بهتری برای بهبودی دارند. والدین باید در مورد تغییر علائم مراقب باشند. در بعضی موارد، اختلال تیک می‌تواند به وضعیت جدی‌تری، مانند سندرم تورت تبدیل شود.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
تیک‌ها معمولاً جدی نیستند. اگر تیک‌هایتان ملایم و خفیف هستند و باعث ایجاد مشکلی نمی‌شوند، همیشه نیازی نیست که به پزشک مراجعه کنید. گاهی اوقات آنها می‌توانند به همان سرعتی که ظاهر می‌شوند، ناپدید شوند.
اگر نسبت به تیک‌های کودک تان نگران هستید، به پزشک خود مراجعه کنید، یا اگر تیک‌ها این گونه هستند:
– اگر به طور منظم اتفاق می‌افتند و یا به صورت مکرر و یا شدیدتر می‌شوند.
– داشتن مشکلات اجتماعی یا احساسی، مانند شرمندگی، قلدری یا انزوای اجتماعی.
– باعث درد یا ناراحتی می‌شوند.
– در فعالیت‌های روزمره، مدرسه یا کار تداخل پیدا می‌کنند.
– به همراه دیگر حالات و رفتارها است، مانند عصبانیت، افسردگی و یا به خود زیان زدن.
پزشک شما باید قادر به تشخیص یک تیک از توصیف یا دیدن یک ویدئو کوتاه باشد، اما مراقب باشید که بیش از حد توجه خود را به تیک‌ها نیندازید ممکن است بدتر شوند.
تیک عصبی درمان می‌شود؟
تصمیم‌گیری در مورد اینکه تیک عصبی به درمان نیاز دارد یا خیر، تا حد زیادی به عامل به وجود آورنده آن و شدت اختلالات و ناراحتی‌هایی که در زندگی عادی بیمار به وجود آورده است، بستگی دارد. اگر تیک عصبی به علت یک عارضه فیزیکی یا روانی خطرناک به وجود آمده باشد، نیاز به درمان خواهد داشت. همچنین اگر تیک باعث ایجاد مشکلاتی در ارتباطات اجتماعی یا زندگی عادی و سالم یک فرد شده باشد، لازم است که تحت درمان قرار بگیرد.
باید بداینم اختلال تیک دارای انواع مختلفی است که روش تشخیص و درمان هر یک ممکن است متفاوت باشد. علت این اختلال به خوبی مشخص نشده است اما تحقیقات نشان داده‌اند عوامل ارثی و شرایط استرس زا با آن مرتبط هستند. اکثر تیک‌ها با گذر زمان خود به خود از بین می‌روند و نیازی به درمان ندارند. اما در موارد شدیدتر و مزمن می‌توان با راهکارهای دارویی و رفتاردمانی یا ترکیبی از هر دو به درمان اختلالات تیک اقدام کرد. این اختلالات در کودکان نیز اغلب با گذر زمان از بین می‌روند اما حمایت خانواده می‌تواند به تسریع آن کمک کند.
درمان‌های دارویی
داروهای متعددی برای کمک به کنترل تیک‌های عصبی وجود دارد که تعدادی از آنها عبارتند از:
نورولپتیک‌ها، که با عنوان داروی ضد روان‌پریشی نیز شناخته می‌شوند مهم‌ترین داروهایی هستند که برای درمان تیک‌های عصبی استفاده می‌شوند. این داروها از طریق تغییر اثرات مواد شیمیایی در مغز به کنترل حرکات بدن کمک می‌کنند. ریسپریدون، پیموزاید و آریپیپرازول مثال‌هایی از داروهای نورولیپتیک هستند. طیف وسیعی از سایر داروها نیز وجود دارند که می‌توان از آنها برای کاهش تیک‌های عصبی و درمان عوارض مربوط به تیک‌ها استفاده کرد. تعدادی از این داروها عبارتند از:
کلونیدین: دارویی است که به طور همزمان هم به کاهش تیک‌های عصبی و هم رفع علائم اختلال بیش‌فعالی کمک می‌کند.
کلونازپام: از طریق تغییر دادن نحوه تأثیر بعضی از مواد شیمیایی بر عملکرد مغز، در رفع علائم تیک تأثیر می‌گذارد.
تترابنازین: برای افرادی استفاده می‌شود که یک بیماری یا عامل زمینه‌ای از قبیل بیماری هانتینگتون باعث بروز حرکات سریع و مکرر در آنها شده است.
تزریق سم بوتولینوم: این سم را می‌توان در داخل بعضی از ماهیچه‌ها تزریق کرد تا آنها را از کار بیندازد و از این طریق از بروز تیک‌های عصبی جلوگیری کند. البته اثرات این دارو تنها تا حدود سه ماه دوام دارد.
